Bij het reflecteren op het gedrag van medewerkers komt – vanuit systemisch perspectief – logischerwijze de gedachte op: hoe zit het dan met de leiding? Zien zij dat gedrag, willen zij het wel zien en wat doen de leidinggevenden dan? Daartoe nemen we het gehele leidinggevend systeem onder de loep.
Invalshoeken
Dit gebeurt vanuit twee invalshoeken:
- Hoe is de leidingstructuur opgebouwd en hoe wordt deze ingevuld?
- Hoe functioneren de mensen op leidinggevende posities?
Leidingstructuur en invulling
Bovenstaande tabel is een instrument om te toetsen hoe een leidinggevende zijn leiderschapsverantwoordelijkheid invult. Over de structuur van de leiding en hoe die wordt ingevuld, kun je bovendien de volgende vragen stellen:
- Hoe ziet de leidingstructuur eruit: wat is de span of attention?
- Zijn de leidinggevenden in positie, nemen zij hun verantwoordelijkheid?
- Hoe zien de profielen eruit: gaan die ook over gedrag en (on)gewenste leiderschapsstijl (destructief leiderschap)?
- Hoe wordt de werving en selectie gedaan? Wie zijn daarbij betrokken?
- Wordt ook doorgevraagd op persoonskenmerken (donkere triade)?
- Wordt door executivesearchbureaus ook getest op destructief leiderschap?
- Tellen informele rechten zoals aantal dienstjaren mee?
Functioneren van de leiding
Stel over het functioneren van leidinggevenden de volgende vragen:
- Houden de leidinggevenden cyclisch functionerings- en beoordelingsgesprekken?
- Zijn die gesprekken ‘echt’ of een ritueel?
- Gebeurt dit ook op de hogere echelons?
- Wat gebeurt er als een leidinggevende niet functioneert?
Bekijk voor die laatste vraag het profiel van de incompetente overlever. Daar hoort de volgende oefening bij: lees de items in de tabel. Welke namen komen er dan spontaan bij je op? Dit leidt vaak tot gegeneerde vrolijkheid. Iedereen kent in zijn naaste omgeving wel zo’n incompetente overlever.
Iedereen rondom die persoon weet ook dat diegene niet kan leidinggeven, maar niemand spreekt dat uit. Het is de betrokkene nog nooit verteld. Zijn leidinggevende is dat eerlijke gesprek nooit aangegaan. Hier zit de kanteling in de oefening naar ‘ontschuldigen’: deze leidinggevende is zelf ook verwaarloosd en heeft leren overleven. Daarin is de betrokkene wel heel competent geworden.
Bron: Veranderkundige methoden bij verwaarloosde organisaties
Door: Joost Kampen
