Griekenland en ROC Leiden moeten maar failliet gaan. We zijn het zat! Wie niet horen wil, moet maar voelen.
De onmacht die bestuurders voelen bij werkelijk complexe vraagstukken is groot. Omdat ze geen oplossingen hebben, komt er stoere taal en oordeel over de partij die zichzelf ‘zo in de nesten heeft gewerkt’. Ik begrijp dat wel. Je zal je maar verantwoordelijk voelen voor Europa of voor het onderwijs in Nederland.
Wat deze bestuurders daarin vergeten is dat er nogal wat partijen om Griekenland en ROC Leiden heen hebben gestaan, die mede debet zijn aan de ellende. En dan hebben we het nog niet over het systeem dat we met elkaar georganiseerd hebben, dat uitnodigt tot gedrag dat wij achteraf dan ‘niet toelaatbaar’ vinden.
Complexe vraagstukken vragen om complexe antwoorden en niet om simplificerende stoere taal. Ik zou wel eens willen onderzoeken hoe het misschien ook logisch (en daarmee zeg ik niet ‘goed’!) is geweest dat de bestuurders van ROC Leiden hebben gekozen voor een te duur schoolgebouw. Zou het misschien iets te maken kunnen hebben gehad met het feit dat het besluit daartoe in een tijd is genomen toen we nog geen crisis hadden in de vastgoedsector? Zou het misschien iets te maken kunnen hebben met het feit dat scholen tegenwoordig niet afgerekend worden op hoe goed ze leerlingen laten leren, maar hoe goed ze leerlingen laten presteren? En dat ouders vervolgens hun kinderen alleen op die scholen willen plaatsen die presteren? Nogmaals, ik weet het niet, maar ik zou het graag waardevrij, zonder oordeel, willen onderzoeken, om inzicht te krijgen in het vraagstuk in al haar complexiteit.
Interveniëren op complexe vraagstukken vraagt volgens Karl Weick om ‘profound simplicity’, oftewel om doorleving van het vraagstuk en de dynamiek daaromheen, zodat je volgens die set van eenvoudige (voor ons begrijpelijke en uit te voeren) interventies kan doen die ook werkelijk recht doen aan complexiteit van het vraagstuk.
Ik zou het bijvoorbeeld een interessante interventie vinden als de Minister van Onderwijs nu Cito-toetsen zou afschaffen als reactie op wat er gebeurd is bij ROC Leiden. En de Onderwijsinspectie de opdracht zou geven om het komende jaar te stoppen met haar werk zoals zij dat nu doet om vervolgens over een jaar steekproefsgewijs kwalitatief in plaats van kwantitatief onderzoek te doen bij scholen over ‘hoe goed scholen leren leren’. Dan intervenieer je tenminste op de disfunctionele dynamiek van het systeem in plaats van op het symptoom.
In hoofdstuk 6 van mijn boek ‘Hoe ik verander’ beschrijf ik hoe je interventiestrategieën kunt ontwerpen die recht doen aan de complexiteit van een vraagstuk.
Shirine Moerkerken is interventiekundige. Ze helpt bestuurders, directeuren, managers en medewerkers in organisaties bij het veranderen van de wijze waarop zij antwoorden geven op maatschappelijke vraagstukken. In 2008 richtte zij Strange | Strategy and Change op, een netwerk van interventiekundigen en kunstenaars die het bestaande denken binnen organisaties veranderen op een methodisch verantwoorde en voor betrokkenen respectvolle en veilige manier.
