Beste Leike,
We willen een stabiel kabinet zeggen vrijwel alle politici. Het is niet heel moeilijk om het daar niet mee eens te zijn. Maar waaraan ontleen je stabiliteit? Ik denk in ieder geval aan drie V’s: voortgang, vertrouwen en verbinding.
Voortgang. Zoals iedere fietser weet, hangen snelheid en evenwicht met elkaar samen. Als je stilvalt, val je direct om. Als je blijft trappen kan je sturen en hou je stabiliteit. Met regeren, leiden of managen is dat niet anders. Alleen als het systeem iets waardevols produceert en zich ontwikkelt, blijft het samenhangen en is het bestuurbaar.
We hebben jaren van stilstand en desintegratie van onze samenleving door kiezersangstige vooruitschuifkabinetten en wantrouwende ruziemakers achter de rug. Daarom nu graag een club die echte keuzes maakt, daaraan vasthoudt en echte meters maakt.
Vertrouwen. Het is het cement van de samenleving, het is de basis van samenwerking. Jetten maakte een prachtige start, toen hij na het wegvallen van informateur Weijers, besloot de zaak niet te vertragen met het zoeken van een partijgenoot als nieuwe informateur, maar direct het vertrouwen gaf aan zijn partner Bontenbal en de CDA-verkenner Buma. Dit vermogen van Jetten om zich afhankelijk te durven maken van degene met wie hij verder wil, is de basis van een relatie van geven en nemen, van gunnen en incasseren. De essentie van een productieve samenwerking.
En vertrouwen gaat in laagjes. Het is niet alleen het relationele vertrouwen in de ander, het is ook het vertrouwen dat je zelf die afhankelijkheid aan kan, dat het je niet verzwakt, maar versterkt. Het vertrouwen dat je je redt als het vertrouwen in de ander beschaamd zou worden. En het is systeemvertrouwen, je durven verlaten op een context van regels en arrangementen die het formatieproces en de daaropvolgende regeringsverantwoordelijkheid inbedden.
Verbinding. Verbinding zoeken is ongeveer precies het tegendeel van wat minister Faber deed. Voor haar gold: drammen zonder een spoor van dialoog, alleen op eenzame hoogte. Maar een stabiel kabinet kan het niet alleen. Stabiliteit van een regering vraagt om een effectieve samenwerking met al die partners die de checks and balances van het systeem vormen: zoals de beide Kamers, de SER, de Raad van State, de ambtenarij, de andere overheden zoals gemeenten en provincies en natuurlijk de Burgers. Herman Tjeenk Willink schetst burgerschap als een politiek ambt. Burgers zijn meer dan kiezers; zonder burgers zijn er geen vrijwilligers, is er geen economie, zijn er geen actiegroepen en buurt-BBQ’s, is er geen samenleving.
Verbinding zoeken wil niet zeggen dat je anderen naar de mond praat. Sterker nog, juist in tegenspraak ontstaat dialoog. Het is dus niet dat je conflicten vermijdt, maar dat je ze aangaat als het nodig is in de visie waarvanuit je werkt.
Ik denk dat de komende formatie kansen biedt om vanuit deze vertrekpunten verder te werken. Er zijn ook vast partijen te vinden die hierbij willen aansluiten.
Groet, Jaap
Veranderkundigen Leike van Oss en Jaap van ’t Hek schreven samen veel boeken over verandermanagement en veranderkunde, zoals Onmacht,en Onderweg . Daarnaast schrijven ze elkaar brieven. Hun nieuwste boek heet Wederopbouw.
