What you do makes a difference, and you have to decide what kind of difference you want to make
(Jane Goodall)
Jane Goodall: voorbeeld van het leiderschap dat de wereld nodig heeft
Als je naar het nieuws kijkt is het traditionele beeld van leiders als sterke (meest witte) mannen die hun wil aan anderen kunnen opleggen nog steeds dominant.
Hoe mooi is het dan dat er de laatste dagen ook iemand prominent in beeld was die een heel ander voorbeeld geeft: Jane Goodall. Want echt leiderschap gaat niet om een formele positie of hiërarchische macht. Maar om het vermogen om mensen te mobiliseren en verbinden om breder te kijken dan hun eigen belangen en behoeften.
Zij heeft laten zien hoe een individu met visie, moed, wijsheid en empathie echt verschil kan maken.
Zij had de moed om zich niet te laten beperken door -zeker in de jaren zestig van de vorige eeuw dominante- wetenschappelijke opvattingen over onderzoek naar dieren. Daarbij was het strikt ‘not done’ om dieren menselijke eigenschappen toe te kennen en zeker om gevoelens te ontwikkelen voor onderzoeksobjecten. Het was briljant dat ze bewijs wist te vinden voor het gebruik van gereedschappen door chimpansees. Door deze feitelijke -en wetenschappelijke te onderbouwen- bevinding wist ze de vaste opvattingen over de scheidslijn tussen mensen en dieren in beweging te brengen.
Dat gaf haar ruimte voor wat haar echt bezighield en nog veel verder weg lag van wat op dat moment aanvaardbaar was voor traditionele biologen: laten zien dat ook dieren emoties hebben en betekenisvolle relaties onderhouden. Dat chimpanseemoeders spelen met hun kinderen en hun jongen niet straffen als ze iets niet goed doen maar ze proberen af te leiden. En dat chimpansees in de rouw kunnen zijn.
Verhalen die raken
Ze begreep goed dat cijfers en feiten minder krachtig zijn om overtuigingen te veranderen dan verhalen die raken. Ze vertelde anekdotes over hoe chimpansees – net als mensen – gevoel voor humor hebben. Dat ze zag hoe jonge chimpansees elkaar voor de gek hielden: doen alsof ze een aanval inzetten om daarna giechelend weg te rennen, of expres een voorwerp laten vallen om de reactie van de ander te zien. Speelse ‘grappen’ die vaak gepaard gingen met een karakteristieke play face, de evolutionaire voorloper van onze lach.
Goodall wist zo niet alleen wetenschappelijk te onderbouwen dat dieren complexe sociale en emotionele levens leiden – maar ook een appel te doen op gevoelens. Dit mengsel van ernst en luchtigheid is bij uitstek een voorbeeld van krachtig leiderschap: ongemakkelijke waarheden zichtbaar maken, een glimlach oproepen én hoop geven.
En daar bleef het niet bij. Haar overtuiging dat dieren gevoelens en emoties ervaren die sterk lijken op menselijke gevoelens en emoties maakte haar een overtuigd natuurbeschermer.
Ze liet daarbij de wijsheid zien van wat je systeemgericht leiderschap zou kunnen noemen.
Ze zoomde uit naar het grotere systeem. Ze besefte dat hekken om leefgebieden zetten geen duurzame oplossing was. Ze vroeg zich af waarom de lokale bevolking bomen kapte, ging in gesprek met de lokale bevolking en onderzocht hoe die betrokken konden zijn bij oplossingen voor de lange termijn.
Uitzoomen
En ze zoomde nog verder uit en zag het belang van het beïnvloeden van opvattingen van de hele wereldbevolking. Met haar toewijding, levensstijl en vermogen om complexe thema’s toegankelijk te maken voor een breed publiek heeft ze daar veel in bereikt.
Ze bracht mensen van het idee dat dieren objecten zijn waar de mens naar willekeur over kan beschikken, naar het inzicht dat dieren ook wezens zijn met emoties, rechten en intrinsieke waarde. De sympathie die mensen al snel krijgen voor chimpansees probeerde ze uit te breiden naar andere dieren. De laatste jaren nam ze een varkentje mee naar lezingen om te laten zien dat ook die onze empathie verdienen.
Dat is de essentie van leiding geven aan transformaties: mensen helpen om nieuwe perspectieven te ontwikkelen die hen leren omgaan met nieuwe realiteiten.
Het meest bijzondere is misschien wel dat ze de frisse blik, onbevangenheid en het denken in mogelijkheden waarmee ze haar carrière begon tot op hoge leeftijd wist te behouden.
Wellicht passend dat ze overleed tijdens een tour in de VS waar ze zich onomwonden uitsprak tegen leiderschap dat niet ziet dat we als mens niet kunnen overleven zonder behoud van de natuur.
In haar woorden: “Only if we understand, will we care. Only if we care, will we help. And only if we help shall all be saved… including the chimpanzees, who have a much better sense of humor than most of us.”
Systeemgericht leiderschap
Systeemgericht leiderschap gaat om het benutten van de systeemgerichte blik en systeemgerichte interventies in leiderschapsrollen. In haar ‘Keek op de Week’ bespreekt Aty actuele onderwerpen die passen bij deze benadering van leiderschap
Meer lezen over systeemgericht leiderschap? Dat kan in haar boek Systeemgericht leiderschap >>>
Door: Aty Boers
