Keek op de week – Systeemgericht leiderschap
Het gaat er niet om welke schmink je opdoet maar om in welke spiegel je durft te kijken”
Succesfactoren voor systeemverandering: hoe zwarte Piet verdween uit Nederland
Ook jij al helemaal gewend aan de Roetveegpiet? Schrik je er ook bijna van als er toch nog een Zwarte Piet opduikt? Best bijzonder eigenlijk dat het overgrote deel van de Nederlanders zo van mening is veranderd…
Een voorbeeld van een echte systeemverandering dus, en een mooie actuele case om een aantal succesfactoren voor systeemgericht veranderen te illustreren.
1. Zorgen voor perspectiefwisseling
Mensen proberen te overtuigen dat ze iets niet goed doen roept tegendruk op. Wat beter werkt is het zichtbaar maken van andere perspectieven. Dat geeft ruimte voor nieuwe betekenissen.
Illustratie in deze case:
Toen de Zwarte Pieten discussie begon overheerste bij veel mensen het gevoel dat er onterechte verwijten werden gemaakt. Hoezo ben ik racistisch? Het is toch gewoon een kinderfeest? Daar wordt toch niets kwaads mee bedoeld?
Die opvatting kwam in beweging door persoonlijke verhalen van Nederlanders van kleur. Die wisten invoelbaar te maken hoeveel pijn deze traditie voor hen opleverde. En maakten zo het onzichtbare zichtbaar.
2. Reframen
Ook reframen (of ‘herkaderen’) is een manier om tot nieuwe betekenissen te komen die ondersteunend kunnen zijn aan een systeemverandering. Wat je doet is de bestaande werkelijkheid in een ander daglicht zetten, waardoor die een andere emotionele lading krijgt. Zo kun je de uitspraak: “We krijgen weinig aandacht van het management” reframen naar: “Begrijp ik dat jullie veel ruimte krijgen om tot een eigen invulling te komen”?
Illustratie in deze case:
In de zwarte Pieten discussie onstond -vanuit begrip voor persoonlijke verhalen- ruimte voor een groter perspectief: herkenning van patronen rond raciale stereotypering en uitsluiting. Dat maakte dat de discussie ‘gereframed’ werd. Het ging niet meer om het uitwisselen van meningen over het al of niet behouden van een traditie. Maar om een gesprek over welke maatschappelijke normen van belang zijn als het gaat om sociale veiligheid voor kinderen.
3. Koesteren wat behouden blijft
Bij veranderprocessen is er vaak veel aandacht voor wat niet goed is en wat er anders zou moeten. Daarmee lijkt de oude situatie als overwegend negatief te worden gelabeld. Terwijl het juist belangrijk is ook veel aandacht te hebben voor het goede uit het verleden dat gekoesterd mag worden. Dat maakt stappen naar de toekomst makkelijker.
Illustratie in deze case:
Belangrijk was nadruk op het feit dat een ander uiterlijk voor Piet op geen enkele manier afbreuk zou doen aan de sinterklaastradities. Het magische kinderfeest kon en zou gewoon behouden blijven.
4. Normaliseren van alternatieven
De stap naar een nieuwe werkelijkheid wordt gemakkelijker als er zichtbare voorbeelden zijn van die nieuwe werkelijkheid. Als er vervangende patronen zijn die blijken te werken die steeds meer als ‘normaal’ ervaren worden.
Illustratie in deze case:
Na wat experimenten werd een roetveegpiet zonder karikaturale elementen het nieuwe normaal. Het mooie van dit alternatief was dat het aansloot bij het idee de dat de kleur van de Piet-figuur niets met ras te maken had, maar komt door het kruipen door schoorstenen. Dit beeld werd genormaliseerd doordat deze pieten te zien waren bij de landelijke intocht en ook bij een aantal grote bedrijven (AH, HEMA, Bol.com) de norm werd.
Zo geeft deze case zicht op vier concrete handvatten voor systeemgericht veranderen. Met als achterliggende gedachte: focus niet op het aanpassen van ongewenst gedrag, maar verander context en betekenis. Probeer niet mensen te veranderen, maar de voorwaarden waaronder mensen anders kunnen gaan denken en handelen. De sleutels daarvoor ontstaan vanuit interactie, niet vanuit analyse of instructie.
| Systeemgericht leiderschap helpt leiders om de systeemgerichte blik en interventies toe te passen in leiderschapsrollen. In haar ‘Keek op de Week’ bespreekt Aty actuele onderwerpen die passen bij deze benadering van leiderschap. Je leest hier meer over systeemgericht leiderschap Bron: Systeemgericht leiderschap Door: Aty Boers |
