Een manier om je speelveld gedetailleerd in kaart te brengen, is het uitvoeren van een zogenoemde ‘krachtenveldanalyse’. Daarmee krijg je zicht op wie je steunt en van wie je de aanval of tegenwerking kunt verwachten. Het in kaart brengen van het krachtenveld waarbinnen je werkt, begint altijd met het stellen van een doel. ‘Wat wil ík bereiken?’ Maak je doel zo concreet mogelijk. Vermijd algemeenheden en formuleer in je doel concreet wanneer je het gerealiseerd wilt hebben. Het is dus beter om te zeggen: ‘Binnen een halfjaar wil ik een functie als directeur marketing’ of: ‘Ik wil de ambtelijke organisatie en de politiek enthousiast krijgen voor mijn idee om een reorganisatieproject te starten’, dan: ‘Ik wil graag hogerop komen in de organisatie’ of: ‘Ik zou graag meer bijval willen voor mijn ideeën.’ Het nadenken over doelen, ze concretiseren en vervolgens uitspreken is een belangrijke stap.
Persoonlijke doelstellingen
Vrouwen zijn echter minder dan mannen geneigd strategisch na te denken over hun persoonlijke doelstellingen. Omdat mannen meer in hiërarchische posities denken, hebben zij meestal een beter beeld van waar zij over bijvoorbeeld vijf jaar willen staan. Vrouwen vinden inhoud vooral belangrijk en zijn meer geneigd te kijken naar ‘wat er langskomt’. Maar visie geeft focus. Het is nu eenmaal zeer belangrijk om te weten waar je heen wilt en wat je wilt bereiken. Niet alleen op het vlak van persoonlijke ontwikkeling, maar ook voor wat betreft de zakelijke doelen die je je stelt.
Teken je eigen krachtenveld
Nadat je je doel duidelijk en concreet hebt geformuleerd, begint het letterlijke ‘tekenwerk’. Neem een groot vel en schrijf je naam in het midden. Plaats rondom je eigen persoon de spelers die op een of andere manier te maken hebben met het bereiken van jouw doel. Geef aan wie formeel beslissingsbevoegd is, welke collega’s een belang hebben bij jouw doel, op welke collega’s het bereiken van jouw doel een effect kan hebben, enzovoort. Geef ook aan welke relaties er tussen de verschillende spelers bestaan. Een algemeen directeur heeft niet alleen die formele positie. Hij is bijvoorbeeld ook squashmaat van de directeur marketing en heeft wellicht kinderen die bevriend zijn met de kinderen van de secretaresse van de directeur bedrijfsvoering. Belangrijk is om zowel de hiërarchische lijnen als de informele lijnen in kaart te brengen. Met wie heb jij bijvoorbeeld een goede relatie die tevens goede maatjes is met de baas? Soms loont het eenvoudigweg om via deze andere contacten jouw wens of boodschap over het voetlicht te krijgen.
Een vrouwelijke hr-manager wilde graag de overstap maken naar de afdeling Organisatie & Informatie. Er was weliswaar een vacature, maar de vrouw voldeed nog niet aan de eisen. Ze had echter wél een goede relatie met een van de senior adviseurs van die afdeling en wist dat hij het erg goed kon vinden met de directeur Organisatie & Informatie. Tijdens een informeel gesprek met de senior adviseur maakte ze eenvoudigweg kenbaar dat ze erg geïnteresseerd was in de functie die vacant was. Nog geen drie dagen later had ze een gesprek met de directeur Organisatie & Informatie en werd ze in de nieuwe positie benoemd.
Krachtenveldtekening: Een voorbeeld
Dit is een krachtenveldtekening van Andrea. Ze is controller van de regiodirecteur en ze wil graag een regio-overschrijdend project gaan trekken. Haar opdrachtgever is de algemeen directeur. Andrea heeft zichzelf in het midden getekend. Om haar heen staan de mensen uit het krachtenveld dat zij in relatie tot haar doelstelling in kaart heeft gebracht. Ze is begonnen met de hiërarchische posities, de regiodirecteur en de algemeen directeur.
Andrea is lid van het managementteam en haar collega-MT-leden zijn de manager Technisch Beheer, de manager Klantenservice en de regiodirecteur. De opdrachtgever van het regio-overschrijdend project is de algemeen directeur. Omdat het een regio-overschrijdend project is dat te maken heeft met personeelsreductie, is de ondernemingsraad er ook bij betrokken. Haar collega-MT-lid van Klantenservice is daar lid van. Daarom heeft ze ook de lijn getrokken naar de ondernemingsraad. Jan van Financiën, aan wie Andrea ook leidinggeeft, heeft vroeger voor de financieel directeur gewerkt. De kans is groot dat de financieel directeur ook een projectleider wil leveren voor dit regio-overschrijdend project.
Jan en Anita
Om daarachter te komen, kan Andrea Jan inschakelen. De IT-groep valt ook onder Andrea. Johan is daar net komen werken en hij is afkomstig van het hoofdkantoor. Johan heeft in verband met de aankomende SAP-implementatie veel contacten met het hoofdkantoor en een paar externe consultants. Joke van de facilitaire dienst is de koffiedame. Voor de zekerheid heeft Andrea haar ook ingetekend. Joke komt namelijk overal, hoort veel en zal het niet nalaten om alle nieuwtjes met Andrea te delen. Wie weet wat daar nog uitkomt. Anita van het secretariaat, dat ook onder de verantwoordelijkheid van Andrea valt, is een soort persoonlijk secretaresse van de regiodirecteur en weet dus als geen ander wat er speelt bij de regiodirecteur.
Anita is ook een vrouw die Andrea graag ondersteunt en haar echt als een rolmodel ziet. Daarnaast is Andrea in de gelukkige omstandigheid dat zij een mentor heeft die een netwerker pur sang is. Hij heeft ongelooflijk veel contacten binnen de organisatie en is een graag geziene persoon.
En zo wordt beetje bij beetje het hele krachtenveld duidelijk. Het is een goed idee om bijvoorbeeld met een collega te sparren over het krachtenveld. Ben je niemand vergeten? Vaak zijn er meer spelers in het spel dan je in eerste instantie tekent. Juist omdat ze belangrijk zijn, moet je ook de informele lijnen in kaart brengen.
Voor of tegen?
De volgende stap in je tekening is het inschatten of de spelers in het veld positief of negatief staan tegenover jouw plan en in hoeverre jij ze te vertrouwen vindt. Het is natuurlijk belangrijk te weten welke personen zich in jouw krachtenveld bevinden. Maar nog belangrijker is het om te weten of deze personen ‘voor’ of ‘tegen’ zijn. Niet per se voor of tegen jou, maar wel tegen het doel dat jij wilt bereiken. Als jij jouw doel behaalt, kan dat namelijk best eens negatieve consequenties hebben voor een collega die zich eveneens in het krachtenveld bevindt.
Maar het kan ook zijn dat een ander jou niet wil steunen, omdat het realiseren van jouw doel vervelende consequenties heeft voor zijn collega die hij liever wil steunen. Ook is het mogelijk dat een collega al met een soortgelijk project is gestart en dat jij hem met jouw plan in de wielen rijdt. Kortom: allemaal mogelijke tegenwerkingen die je maar beter kunt kennen.
Bron: Stratego® voor vrouwen
Door: Monic Bührs, Elisa de Groot
