Een speech mag niet als een nachtkaars uitgaan. Dus geen abrupt ‘Dank voor uw aandacht’ of nog jeukverwekkender: ‘Ik wens u een vruchtbare conferentie.’ In De man met de witte das beschrijft Godfried Bomans hoe zijn vader het deed: ‘De laatste zin was het hoogtepunt. Deze werd zeer snel uitgesproken, nog net voor die onder de ovatie bedolven werd. Mijn vader liep dan meteen weg, eigenlijk al halverwege de zin, zodat het gebaar van de nog eenmaal uitgestrekte arm tevens als een afscheidsgroet kon worden opgevat. Hij bereikte hiermee dat de voldoening van de zaal over deze laatste mededeling samenviel met de bewondering voor de prestatie in haar geheel, wat een soort springtij teweeg bracht. (…) Men schuifelde verpletterd de zaal uit. Ik heb mensen zich zien schudden, zoals een poedel die uit het water komt.’
Eberhard van der Laan, toen nog advocaat, betoogde tijdens een training ‘Pleidooi en Kort Geding’ die hij in 2008 gaf dat een conclusie ‘het spiegelbeeld (is) van de inleiding die wordt gedragen door alles daar tussenin’. Dat wil niet zeggen dat je aan het einde van de speech nog een keer moet zeggen wat je al hebt gezegd, dat is gewoon saai, maar dat je slot niet los mag staan van de rest van de speech. Daarom vind ik het mooi om een speech rond te maken, zoals de speeches van Gerrit Zalm, Mark Rutte en Frans Cremers in de voorbeelden van een sterke rode draad. Het is ook voor het publiek een herkenbaar en natuurlijk einde: we zijn weer terug uit het labyrint.
Call to action
Een ‘call to action’ is ook een goede manier om het momentum vast te houden: het publiek oproepen iets te doen of te laten. Zoals het einde van de speech van minister Carola Schouten voor de boze boeren op het Malieveld in oktober 2019:
‘Tot slot, jullie zijn met velen hier naartoe gekomen, niet ongezien gebleven, jullie hebben van jullie laten horen. En wat mij betreft blijven jullie dat doen. Ik zie vandaag als een nieuw begin van onze samenwerking. Dan zullen we het niet altijd over alles met elkaar eens worden, dat geeft niet, maar het belangrijkste is: we zullen ons niet uit elkaar laten spelen. Ik wil jullie bedanken voor jullie komst naar Den Haag, wens jullie een goede dag en een veilige reis naar huis.’
Gevoel van gezamelijkheid
Je kunt het slot van een speech ook gebruiken om een gevoel van gezamenlijkheid recreëren, zoals D66-minister Sigrid Kaag deed in haar toespraak over tolerantie in 2019:
‘Vrijheid, diversiteit en respect vormen en blijven de zuurstof van onze samenleving. Zonder is er geen toekomst. Met hebben we de kans te leven, te ontwikkelen, en een betere toekomst tegemoet te gaan.’
Marianne Thieme van de Partij voor de Dieren eindigde haar speeches altijd met dezelfde zin: ‘Overigens zijn wij van mening dat er een eind moet komen aan de bio-industrie.’ Mooi geleend van de Romeinse senator Cato de Oudere die al zijn toespraken eindigde met de woorden: ‘Ceterum censeo Carthaginem delendam esse.’ (Overigens ben ik van mening dat Carthago verwoest moet .) Het is een goede manier om een boodschap er flink in te hameren.
- Dit is een fragment uit het boek De Speechschrijver dat op de Longlist voor Managementboek van het Jaar 2023 staat.
Bron: De speechschrijver
Door: Renée Broekmeulen
