We willen allemaal wel eens wat anders. Ander werk, andere collega’s, een ander doel in ons leven. Soms zijn we tevreden met een kleine koerswijziging, soms willen we iets totaal anders. Tim Clark biedt in zijn boek ‘Business Model You’ een aanpak om op creatieve wijze je loopbaan opnieuw richting en doel te geven. Gesprek met een gedreven man, die in zijn eigen carrière de nodige pieken en dalen beleefde.
Loopbaan heruitvinden op 1 A4
Een methode om je loopbaan opnieuw uit te vinden: op 1 A4’tje. Dat is de claim waarmee Tim Clark de lezers van zijn boek Business Model You inwijdt in zijn gedachtegoed. De wens om je loopbaan opnieuw uit te vinden, het is voor iedereen herkenbaar. Want succesvol of niet, vrijwel ieder mens vraagt zich geregeld af of hij nog wel goed bezig is, nog wel de juiste baan heeft, of het roer niet ’ns radicaal om moet. Clark refereert aan Amerikaans onderzoek, waaruit zou blijken dat in de VS vijf op de zes professionals in hun hart het liefst van baan zouden willen veranderen. Waarschijnlijk ligt dat percentage ‘veranderaars’ de laatste tijd zelfs wel wat hoger, gezien de overal dalende werkloosheidspercentages. Clark: ’Dat klopt, maar ook voor werklozen die hard op zoek zijn naar een inspirerende baan, is mijn methode geschikt. Als je een baan zoekt, moet je denken als een werkgever. Je moet begrijpen wat zijn businessmodel is en hoe jij daar eventueel in zou passen.’
Dat is lastiger dan het lijkt, volgens Clark, vooral ook omdat de meeste mensen niet beschikken over een gestructureerde manier om zichzelf opnieuw uit te vinden, om goed na te denken over het complexe en heikele onderwerp carrièreswitch. ‘Wat zij nodig hebben, is een eenvoudige, effectieve aanpak die is afgestemd op de moderne werkomgeving en onze persoonlijke behoeften. Daar heb ik geprobeerd aan tegemoet te komen met dit boek. Met behulp van mijn BMY-methode kan iedereen systematisch aan de slag met vragen als: Wat vind ik leuk? Wat kan ik? Wat past bij me? Welke waarde voeg ik toe? Hoe verkoop ik dat?’
Geleerd van mislukkingen
Waarom schreef hij dit boek? ‘Omdat ik er gedurende lange tijd niet in slaagde om bevredigende stappen te zetten in mijn eigen carrière. Ik kwam gewoonweg niet vooruit. Met deze businessmodelmethode kwam ik zelf verder, daarom wil ik er nu anderen mee verder helpen.’ Clark is van huis uit psycholoog en wilde na zijn studie loopbaanadviseur worden. Dat liep anders. ‘Ik deed na mijn studie van alles, was barkeeper, verkoper, marktonderzoeker, chauffeur, directeur, bordenwasser et cetera. Ik denk dat ik bij elkaar wel veertig verschillende banen en baantjes heb gehad.’ Hij ging in zaken, had een aantal bedrijven. Sommige daarvan eindigden in een regelrechte flop, met een ander bedrijf had hij zoveel succes dat hij het wist te verkopen aan een beursgenoteerde onderneming. Clark: ‘Een mooi succes, maar ik werd er niet echt blij van. Al met al heb ik meer geleerd van de dingen die misgingen in mijn loopbaan, dan van de successen. Echte voldoening kreeg ik pas toen ik op latere leeftijd leraar en adviseur werd, en anderen hielp in hun loopbaanpad. De ontwikkeling van Business Model You is de volgende stap in mijn loopbaanpad.’
Nieuw model met negen bouwstenen
Hij baseerde zijn boek Business Model You op het gedachtegoed van Alexander Osterwalder en Yves Pigneur, die hun bestseller Business Model Generation lanceerden. Volgens de Zwitserse wetenschapper Osterwalder is het denken over businessmodellen belangrijker belangrijker dan ooit, omdat zowel de mogelijkheden als de bedreigingen groter zijn dan ooit tevoren: waar twintig jaar terug de meeste bedrijfstakken nog werden gedomineerd door één businessmodel, lopen nu verschillende modellen volledig door elkaar heen. De schaal en snelheid waarmee innovatieve businessmodellen het industriële landschap veranderen, zijn groter dan ooit. Of je nou succesvol bent of niet, je moet als ondernemer voortdurend nieuwe businessmodellen genereren, is het credo van Osterwalder. Want alleen dan blijf je wendbaar en flexibel, en kun je snel inspelen op bewegingen van concurrenten. Ook in een diepe, langdurige crisis is wendbaarheid in de meeste sectoren een vereiste om te kunnen overleven. Osterwalder en Pigneur kwamen met een aanpak die heel geschikt bleek om een nieuw businessmodel systematisch te bedenken, te ontwerpen en te implementeren: aan de hand van het visualiseren van negen ‘basisbouwstenen’ zie je in één oogopslag hoe een bedrijf geld wil verdienen. Die bouwstenen zijn klantsegmenten, waardeproposities, kanalen, klantrelaties, inkomstenstromen, key resources, kernactiviteiten, key partners en kostenstructuur. De kracht van dit model is dat Osterwalder laat zien hoe die bouwstenen in elkaar grijpen. En hoe je daar een succesvolle strategie op kunt baseren.
Beter begrip door visualisatie
Clark heeft met zijn Business Model You een variant gemaakt op het BMG-model van Osterwalder en Pigneur. Zij zijn coauteurs van Clarks boek. Hun inbreng? ‘Ze zijn met een positiefkritische blik door mijn manuscript gegaan en kwamen met goede suggesties. Toen ik in aanraking kwam met Business Model Generation van Osterwalder, was dat voor mij niet minder dan een openbaring. Ik raakte er snel van overtuigd dat zijn Canvas-methode een ideaal instrument is om de fundamentele ontwikkeling van het onbezorgde leven van een student naar een volwassene, met een baan en allerlei verantwoordelijkheden, te begrijpen en vorm te geven. En dat zowel studenten (zie kader) als volwassenen ermee zouden kunnen werken.’ Die Canvas-methode is de basis van het boek van Osterwalder en ook van Clarks BMY-principes.
Een student over Business Model You
BMY is geschikt voor zowel professionals met vele jaren werkervaring als voor studenten. Dit voorjaar startten 21 Nederlandse studenten van het Johan Cruyff Institute for Sport Studies met een werksessie Business Model You. Een van de deelnemers blogde hierover: ‘Niet het vinden van de waarheid maar het onderzoeken van de mogelijkheden brengt je dichter bij zakelijk en persoonlijk succes. Het Business Model Canvas is een handig stuk gereedschap dat je daarbij kunt gebruiken. Het dwingt je om kort en krachtig de kern van je succes bloot te leggen. De deelnemers werkten in tweetallen, en interviewden elkaar. De interviewer beschreef de negen bouwstenen van het businessmodel van de geïnterviewde, en vice versa. De uitdaging was dat slechts de essentie moest worden beschreven. Dat vergde doorvragen van de interviewer en scherpte bij de geïnterviewde. De deelnemers kregen daarna de opdracht om hun persoonlijk businessmodel met een onderscheidende kleur in hun professionele businessmodel zichtbaar te maken. Daarbij kregen zij als uitgangspunt om hun horizon over drie jaar te formuleren: waar zouden zij dan staan? Doel daarvan was om leervragen of ontwikkelpunten concreet en ook visueel te maken. Een Business Model Canvas laat
letterlijk zien hoe de samenhang is tussen de negen bouwstenen. Na ruim drie uur bleken de meeste deelnemers goed in staat om de grote lijn in hun professionele en persoonlijke businessmodel te beschrijven. Daarbij formuleerden zij ook een leerdoel of ontwikkelpunt voor de korte termijn.’
Osterwalder laat managers nadenken over hun businessmodel, door hen die negen bouwstenen te laten invullen op grote vellen, die aan de muur worden opgehangen. Die visualisering brengt discussie op gang, en daar gaat het om. Osterwalder noemde deze visuele aanpak ‘Canvas’, waarmee hij refereert aan het canvasdoek dat schilders gebruiken.
Zelfkennis lastig, maar noodzakelijk
Bij Clark gaat het niet om een businessmodel voor een organisatie, maar om het ‘persoonlijke businessmodel You’. Voor het beschrijven van persoonlijke businessmodellen werkt de Canvas-methode net zo goed als voor het beschrijven van businessmodellen van organisaties, is het uitgangspunt van Clark. In een persoonlijk businessmodel staat het individu centraal, met al zijn interesses, vaardigheden, capaciteiten en zijn persoonlijkheid. Een persoonlijk businessmodel houdt bovendien rekening met niet-kwantificeerbare ‘zachte’ kosten (zoals stress) en ‘zachte’ benefits (zoals voldoening).
Wat trekt hem zo aan in het visualiseren van een businessmodel? ’Je begrijpt een model veel beter als je het uittekent. Door een BMY visueel af te beelden, met tekeningen of Postit memo’s, zet je de impliciete veronderstellingen ervan om in expliciete informatie. En dat vergemakkelijkt veranderingen. Zelfkennis is een lastig, maar noodzakelijk fenomeen. Pas als je je gedachten en doelen op papier zet, op een logische, begrijpelijke manier, kun je een stap terug zetten en die gedachten en doelen heel zakelijk analyseren, bijna alsof je een ander bent’, aldus Clark.
Bij het intekenen van het persoonlijk businessmodel laat Clark zien wat hij toevoegt (de met pen bijgeschreven tekst) aan de negen bouwstenen van Osterwalder. Hoe gaat dat invullen van zo’n persoonlijk businessmodel concreet in zijn werk? Clark beschrijft dat in zijn boek als volgt: bij de bouwsteen ‘Wie je bent/Wat je hebt’ (de Key resources bij Osterwalder) omschrijf je je interesses, capaciteiten, vaardigheden en persoonlijkheid. Plus wat je hebt aan kennis, ervaring, persoonlijke en professionele contacten, en al je (im)materiële bezit dat te maken heeft met je werk. Bij de bouwsteen ‘Hoe je helpt’ (Geleverde waarde) beschrijf je de waarde die je aan klanten biedt, c.q. hoe je andere mensen helpt om hun taken uit te voeren.
Bij de bouwsteen ‘Hoe ze je kennen/Hoe je levert’ (Kanalen) geef je antwoord op de volgende vijf vragen: Hoe gaan potentiële klanten
ontdekken hoe je ze kunt helpen? Hoe zullen ze beslissen of ze jouw dienst zullen gaan kopen? Hoe gaan ze die kopen? Hoe ga je leveren wat klanten kopen? Welke follow-up ga je bieden om ervoor te zorgen dat klanten tevreden zijn?
Vind jezelf opnieuw uit
Na het invullen komt de reflectie vertelt Clark: ‘Dan gaan we de fase in dat je kijkt welke richting jouw leven opgaat en bedenk je je hoe je je persoonlijke aspiraties zou kunnen afstemmen op je carrièreaspiraties. Daarvoor geef ik in mijn boek een aantal oefeningen en technieken.’ Die lardeert Clark met inspirerende verhalen en bekentenissen van uiteenlopende professionals, van een computerprogrammeur tot een hondenjogger, van een radiopresentator tot een muzikant, van een businesscoach tot een huwelijksfotograaf. Dan komt de crux van BMY, vervolgt Clark: ‘Pas je werkende leven aan of vind jezelf opnieuw uit. Dat doe je door je persoonlijk businessmodel erbij te pakken, en de bouwstenen te omcirkelen die de eventuele pijnpunten in je werkende leven opleveren. Vervolgens geef ik een set van diagnosevragen en mogelijke oplossingen.’
Beleef je bijvoorbeeld weinig plezier aan klanten? Stel jezelf dan eens voor hoe een ‘droomklant’ eruit zou zien, adviseert Clark. Zijn dergelijke klanten te vinden in jouw sector? Zo ja, ga er achteraan. Zo nee, overweeg dan je model te herzien, oftewel kies een ander klantsegment of ander werk. ‘Na deze diagnosefase teken je je persoonlijke businessmodel opnieuw, en probeer je ook opnieuw je “businesswaarde” te berekenen. Dan test je je nieuwe model in de markt en kijk je of dat aansluit bij de werkelijkheid van de klant. Test je model bij klanten, zoals een marketeer een nieuw product uittest onder zijn doelgroep.’
Wat is Clarks belangrijkste boodschap? ‘Mijn kernboodschap, die ik met Business Model You wil bereiken, is dat je door begrip van businessmodellen de logica daarvan ook kan toepassen op je eigen carrière. Waardoor je je eigen klanten beter kunt bedienen of, als je een werknemer bent, wellicht een andere organisatie kunt vinden waar je de doelen kunt realiseren die je écht voldoening geven.’ Op dit moment geeft Clark gastcolleges aan de Japanse Universiteit van Tsukuba. Hij geeft daar MBA-studenten les in vakken als ‘Entrepreneurship and Career Development’, ‘Professional Writing for Businesspeople’ en ‘Presentation Skills’. In zijn colleges zet hij vaak zijn BMY-aanpak in: ‘Een kernelement van BMY voor loopbaanontwikkeling is “externalisatie”, oftewel het omzetten van gedachten in woorden. Door externalisatie kun je beter met anderen over je gedachten discussiëren en er actie op ondernemen.
Richting of doel?
Een belangrijk onderdeel van BMY is het identificeren van je (loopbaan) doel. Is dat in praktijk niet lastig omdat mensen in de loop der tijd telkens van mening en dus van doel veranderen? Clark: ‘Zeker. Ik ken maar weinig mensen die helder hebben geformuleerd wat het doel van hun carrière is en die daaraan ook vast weten te houden. Dat is logisch, want doelen veranderen omdat ze niet anders zijn dan een bestemming. In mijn ogen is richting zeker zo belangrijk dan bestemming. BMY helpt daarbij, kan ervoor zorgen dat mensen met hun carrière een nieuwe richting inslaan.’
Clark suggereert op de cover van zijn boek dat je met zijn methode je loopbaan opnieuw uitvindt, ‘op één A4’tje’. Is dat laatste niet een beetje makkelijk geredeneerd? ‘Een verandering van loopbaan is moeilijk en kost ontegenzeggelijk tijd. Je kan niet op zondagavond een “Business Model You” tekenen en dat op maandagochtend direct eventjes uitvoeren. Veranderen van loopbaan is hard werken, en kan zomaar meerdere jaren kosten. Ik noem BMY dan wel een “one-page method”, maar serieuze lezers zullen heel wat papier en tijd kwijt zijn als ze al mijn oefeningen doen.’
Door: Paul Groothengel
