Risicoleiderschap in de praktijk: de bedrijfsleider

Lars is bedrijfsleider bij een dochteronderneming van een bouwbedrijf. Dit bedrijf heeft geen risicomanager meer. Het integreert risicosturing volledig in de projecten, vanaf het moment dat er een aanvraag binnenkomt.

Een permanent knelpunt bij dit bouwbedrijf: er is altijd haast en tijdgebrek bij zogenoemde tenderprocessen. Het doorlopen van een tenderproces is nodig om een opdracht voor een project gegund te krijgen, door het aanbieden van een onderbouwde prijsopgave. Dit is typerend voor de bouw- en infrasector met een hit & run cultuur, vanaf aanbesteding tot oplevering. Het resultaat hiervan? Nogal eens eerst doen en achteraf pas nadenken, op het moment dat een niet voorzien maar wel voorzienbaar risico is opgetreden. Neem de vele voorbeelden van bouw- en infraprojecten die fors uit hun budget en planning zijn gelopen. Waarin deze sector overigens niet alleen staat: denk aan de ICT-sector met z’n eigen drama’s. Lars, de bedrijfsleider uit dit voorbeeld, wil het anders doen. Hij streeft continue naar de spannende combinatie van kostprijsverlaging en doorlooptijdverkorting, zonder veiligheid, kwaliteit en de belangen vanuit de projectomgeving uit het oog te verliezen. Daarbij is hij wars van allerlei risicomanagement-theorieën, net als zijn projectleiders, planners, calculators en uitvoerders. Heel praktisch omgaan met risico’s en de bijbehorende kansen, daar gaat het ze om. Lars heeft dan ook helemaal geen formele risicomanagement opleiding gevolgd. Wel heeft hij inmiddels een behoorlijk aantal trainingen on the job georganiseerd. Hierbij zijn de essenties van omgaan met risico’s zo kort mogelijk besproken, om vervolgens vooral samen met de deelnemers aan het werk te gaan. Bijvoorbeeld door de toprisico’s én kansen voor een uitdagende tender samen in beeld te brengen. Werk met werk maken dus, zoals een goede traditie is in de aannemerij. Wat betreft risicosturing kijkt Lars verder dan alleen projecten. Als bedrijfsleider wil hij het bedrijf en de medewerkers verder ontwikkelen. Bijvoorbeeld op het gebied van risicobewustzijn. Zo trad hij tijdens een organisaties-brede bijeenkomst op voor een paar honderd medewerkers, om ze het belang van bewust omgaan met risico’s uit te leggen. Dit had hij nauwgezet voorbereid met de juridische afdeling, omdat meer risicobewustzijn leidt tot minder claims en ander juridisch gedoe. En meerwerk vanwege opgetreden risico’s, waarvoor de opdrachtgever verantwoordelijkheid is, tijdig en goed onderbouwd in rekening wordt. Factoren die bijdragen aan minder achter de feiten aanhollen en het financiële rendement. Als het echt nodig is, dan zet Lars externe expertise in voor het omgaan met risico’s. Zo was er een schadegeval met nogal wat complicaties en consequenties, waarin opdrachtgever én aannemer zich samen bogen over het effectief oplossen ervan, met alle onzekerheden die daar bij hoorden. Enkele voorbeelden van vaardigheden die Lars voor de toepassing van risicoleiderschap binnen een infra-bedrijf benut staan hieronder.

Vaardigheid: Eigenaarschap ontwikkelen

Het organiseren van risico-eigenaarschap is een van de speerpunten van het risicobeleid van Lars. Diegenen met de verantwoordelijkheid voor de projectdoelen zijn dat ook voor de bijbehorende risico’s. Dat geldt ook voor specifieke activiteiten en voor hem zelf, als bedrijfsleider met de bijbehorende bedrijfsdoelen. Lars laat het omgaan met risico’s onderdeel zijn van opleidingstrajecten binnen het bedrijf en neemt zelf zichtbaar eigen risico-verantwoordelijkheid. Volgende stappen zijn het opnemen van omgaan met risico’s in functieprofielen en functioneringsgesprekken. Als bedrijfsleider kan je dat immers zelf regelen.

Vaardigheid: Vanuit vertrouwen omgaan met risico’s

Lars gaat vanuit vertrouwen in zijn projectleiders en –medewerkers om met risico’s. Hij vertrouwt op hun combinatie van vakmanschap en intentie: vaak werken ze al jarenlang hard met hart voor de zaak. Hierdoor kan hij het aantal controles beperken, evenals allerlei verantwoordingsrapportages. Dat scheelt tijd die aan veel zinniger zaken kan worden besteed. Evenwel, haal je het in je hoofd om dit geïnformeerde vertrouwen van Lars doelbewust om wat voor reden dan ook te schenden, dan kan je een stevige confrontatie met Lars tegemoet zien.

Vaardigheid: Uitnodigen

De vaardigheid van alle betrokkenen uitnodigen tot omgaan met risico’s is voor Lars essentieel om in een conjunctuurgevoelige markt met pittige prijsconcurrentie succesvol te kunnen zijn en blijven. Een aannemer moet risico’s durven nemen, alleen wel op een verantwoorde en bewuste wijze, waarin er ruimte is voor ratio én emotie. Want reken maar dat ze trots kunnen zijn op hun werk, die infra-mensen. Dit betekent de kracht van overtuigingen benutten, om bepaalde risico’s niet of juist wel te nemen, of beargumenteerd terug te leggen bij een opdrachtgever. Hierbij helpt het dat Lars op de hoogte is van de voorwaarden voor risicogestuurd werken, vanuit methoden, organisatiestructuur- en cultuur, en niet te vergeten de individuele mens. Wat ook helpt is dat Lars als bedrijfsleider zelf actief aan passende voorwaarden kan werken, in het bedrijfsonderdeel waarvoor hij verantwoordelijk is. Tot slot, een van de uitdagingen voor Lars is om risicosturing actueel en levend te houden. Ofwel. ervoor te zorgen dat het na een enthousiaste workshop niet ondergesneeuwd raakt in de waan van de dag. Of dat het een papieren tijger wordt, een van de grote allergieën in de bouw- en infrasector.

• Wil je meer voorbeelden van risicoleiderschap in de praktijk? Download dan het whitepaper Risicoleiderschap >>>

Door: Martin van Staveren Dr. Martin van Staveren adviseert, doceert en schrijft over realistisch(er) omgaan met onzekerheden, risico’s én kansen. Hij is auteur van de boeken Risicogestuurd werken in de Praktijk en Risicoleiderschap: Doelgericht omgaan met onzekerheden.