Risicoleiderschap in 10 vragen én antwoorden

Risico’s. Ze zijn actueel en controversieel. Actueel vanwege de dynamiek en complexiteit, die binnen en buiten organisaties continu speelt. Risico’s zijn ook controversieel: bewust of onbewust roepen ze negatieve gedachten of zelfs angst op. Wat kan leiderschap betekenen voor het effectief omgaan met risico’s? Ofwel, wat ontstaat er uit de spannende combinatie van risico en leiderschap: risicoleiderschap? Een verkenning, in tien voor de hand liggende vragen met compacte antwoorden.

1. Wat is een risicoleider?

Kort gezegd: een risicoleider is iemand die doelgericht omgaat met onzekerheid. Iets uitgebreider: Een risicoleider is een formele of informele leider, die doelgericht en realistisch durft om te gaan met onzekerheden, de daaruit voortkomende relevante risico’s én kansen of opportunities.

2. Wat is het verschil met een ‘gewone’ leider?

Een risicoleider gaat expliciet en gestructureerd om met onzekerheden, risico’s en kansen, terwijl een ‘gewone’ leider dit veelal impliciet en ongestructureerd doet. Daarbij hoeft een risicoleider helemaal geen formele leidinggevende te zijn.

3. Wat is het verschil met een risicomanager?

Een risicomanager is een formele functie, evenals soortgelijke functies als risicoadviseur of (chief) risk officer. Mensen met dergelijke functies houden zich volledig bezig met het managen van of adviseren over risico’s. Een risicoleider is een formele of informele rol, binnen welke functie dan ook. Een risicoleider gaat zelf, binnen zijn of haar dagelijkse werkzaamheden expliciet en gestructureerd om met onzekerheden, risico’s en kansen, én helpt anderen daarmee.

4. Wat maakt iemand tot een risicoleider?

De wil en moed om tijdens de dagelijkse werkzaamheden zelf risicoleiderschap te tonen en dat bij anderen te ontwikkelen.

5. Is risicoleiderschap gebonden aan een functie of positie in organisaties?

Nee, in het geheel niet. Iedereen in een organisatie kan risicoleiderschap tonen. Zie ook het antwoord op vraag 8.

6. Is risicoleiderschap aangeboren of te ontwikkelen en hoe dan?

De ene persoon zal van nature meer talent hebben voor risicoleiderschap dan de andere persoon. Toch kan iedereen een zekere mate van risicoleiderschap ontwikkelen, door zich een aantal risicoleiderschapsvaardigheden eigen te maken. Dit is een kwestie van willen, doen en reflecteren op de effecten.

7. Is de risicoleider een klokkenluider?

Nee. Door tijdig risicoleiderschap te tonen zou klokkenluiden niet meer nodig hoeven te zijn. Misstanden en hun risico’s worden door risicoleider(s) tijdig bespreekbaar gemaakt, op basis waarvan dergelijke situaties worden aangepakt, voordat ze escaleren.

8. Kan iedereen risicoleiderschap tonen?

Ja. Risicoleiderschap heeft betrekking op omgaan met onzekerheden, risico’s én kansen in het dagelijkse werk, om daarmee doelen te realiseren. Dit is op (vrijwel) iedereen in een organisatie van toepassing. Verder staat risicoleiderschap helemaal los van formeel leiderschap.

9. Welke motivatie vraagt risicoleiderschap?

Risicoleiderschap vraagt om het daadwerkelijk willen realiseren van doelen, in de meest brede zin van het woord, in een dynamische en complexe omgeving. In een dergelijke omgeving is onzekerheid de enige nieuwe zekerheid en heerst ambiguïteit. Als je deze realiteit herkent en erkent en daarmee durft te dealen, dan ben je hoogstwaarschijnlijk gemotiveerd om risicoleiderschap te tonen.

10. Wat levert risicoleiderschap op en voor wie?

Het tonen van risicoleiderschap levert jou en je omgeving de zekerheid al het redelijke te doen, om met elkaar afgesproken doelen zo goed mogelijk te realiseren, ondanks onzekerheden. Deze oogst is voor jou als risicoleider en voor iedereen in je omgeving. Samenvattend, risicoleiderschap is een eigentijds alternatief voor het gangbare, vaak instrumentele risicomanagement. Dit is niet alleen waardevol voor risicomanagers, maar juist voor iederéén in de organisatie. Voor iedereen, die ondanks onzekerheden mooie resultaten wil halen. Voor iedereen, die ook de vele kansen vanuit onzekerheid wil benutten. Risicoleiderschap is hiermee waardevol voor risicomanagers én niet-risicomanagers, voor formele én informele leiders, voor managers én vakinhoudelijke professionals. Ofwel, voor iederéén in organisaties, publiek, semipubliek, groot of klein bedrijf. Iedereen risicoleider! Door: Martin van Staveren

Dr. Martin van Staveren staat voor anders omgaan met onzekerheden, risico’s én kansen. Hij promoveerde op het proefschrift Risk, Innovation & Change. Vanuit risicobureau VSRM adviseert hij organisaties in allerlei sectoren over realistisch en werkbaar risicomanagement. Ook is hij kerndocent aan de Executive Masteropleidingen Risicomanagement en Public Management, Universiteit Twente. Hij is auteur van de boeken Risicogestuurd werken in de praktijk en Risicoleiderschap: doelgericht omgaan met onzekerheden.