Dankzij zijn boek Risicoleiderschap (2018) kreeg Martin van Staveren de kans om in een zeer gevarieerd aantal organisaties met betrokkenen in gesprek te gaan over risicoleiderschap. In zijn nieuwste boek, het dit jaar verschenen Iedereen risicoleider, verwerkt hij die ervaringen. Hij geeft verschillende kijkjes achter de schermen, bijvoorbeeld van hoe een ziekenhuis omgaat met risicogestuurd werken.
Dit voorbeeld gaat over een ziekenhuis. Het zou ook kunnen gaan over een ggz-instelling, een revalidatiecentrum of een andersoortige zorginstelling. Het ziekenhuis was niet eens zo lang geleden een van de koplopers in risicomanagement, inclusief een geavanceerd softwaresysteem. De wet van de remmende voorsprong deed zich voor: het systeem raakte in onbruik, werd te bewerkelijk gevonden. Wat hierbij ook een rol speelde, was een verandering in de organisatiestructuur met aanpassingen in het risico-eigenaarschap.
Alle lagen van de organisatie
Het ziekenhuis besloot tot het ontwikkelen van integraal risicomanagement met als doelstelling: risicogestuurd werken toepassen in de dagelijkse werkprocessen, door medewerkers in alle lagen van de organisatie. In het compacte plan van aanpak, door de raad van bestuur onderschreven, was de relatie tussen omgaan met risico’s en sturing van gedrag expliciet genoemd. De keuze viel op een bottom-upaanpak, want de uitvoerbaarheid van risicosturing was leidend. De ontwikkeling van risicoleiderschap werd verbonden met een al lopend traject voor het aanpassen van de organisatiecultuur.
De manager compliance-en-risk stelde een kernteam samen met leden uit verschillende organisatieonderdelen. Denk hierbij aan de medisch directeur (tevens arts), enkele managers zorg, een manager informatietechnologie, een manager kwaliteit en een veiligheidskundig adviseur. Als aftrap besprak het kernteam de kernbegrippen voor risicogestuurd werken en risicoleiderschap. Een gedachte-experiment verwoorde de organisatiebehoefte: Stel dat er nog niets zou zijn, hoe zouden we integraal risicogestuurd werken binnen onze organisatie dan gaan ontwikkelen? Deze vraag bleek van belang om los te komen van de beperkingen van het bestaande softwaresysteem.
Integrale aanpak van gedrag en cultuur
Als een van de activiteiten organiseerde het kernteam de werksessie Risicoleiderschap voor iederéén, met het voltallige managementteam en de raad van bestuur. Na een introductie over de kernbegrippen draaiden de deelnemers de zogenaamde risicocarrousel (die uitgebreid wordt beschreven in het boek Risicoleiderschap). De waarde hiervan bleek te zitten in het inzichtelijk maken van elkaars doelstellingen (inclusief de verwarring die daarbij vaak ontstaat) en in verschillen in risicoperceptie tussen de deelnemers. Dit zijn voor mij herkenbare resultaten uit vele sessies met de risicocarrousel, zowel binnen als buiten de gezondheidszorg.
Wat valt op in dit voorbeeld? In de eerste plaats de worsteling met in het verleden aangeschafte software voor risicomanagement. De software bleek onvoldoende toegankelijk en bruikbaar voor veel van de beoogde gebruikers. Overigens, passende software kan goed helpen om risico’s vast te leggen, de voortgang van maatregelen te volgen en daarover te rapporteren. Wat verder opvalt, is de integrale aanpak met aandacht voor gedrag en cultuur. De top van dit ziekenhuis begon met het ontwikkelen van persoonlijk risicoleiderschap. Door deze belangrijke stap kon de top begrijpen wat de gekozen bottom-upaanpak oplevert en kon de top ook de als risicoleider zo belangrijke voorbeeldfunctie vervullen.
Door: Martin van Staveren
Bron: Iedereen risicoleider
