In de kern gaat Veranderen als samenspel over het doorgronden van de veranderkundige dynamiek, het doordenken en afwegen van veranderkundige keuzen en over de vraag wat spelers werkbaar achten in de speelruimte die ze weten te maken.
Daarbij is het spel, het samenspel, als metafoor gekozen. Niet een spel als voetbal of hockey, maar meer dat van spelende kinderen op het strand die met schepjes en emmertjes en water bezig zijn en hun eigen spelregels schrijven. Het speelveld, de spelers, de spelambitie, de spelpatronen, het spelidee, de spelverdeling, de spelvormen, de spelbeleving en ook het spelbederf worden uitgebreid in elf hoofdstukken getypeerd. En wel op zo’n manier dat u zelf ook, aan de hand van concrete aanwijzingen, het spel in kaart kunt brengen. Zo bent u in staat om de complexiteit van veranderingsprocessen in de hand te krijgen. Overigens met de uitdrukkelijke kanttekening van de schrijver, dat we vooral daardoor met de onzekerheid leren omgaan. Want zoals we allemaal weten: veranderen stopt nooit. In het interview met Managementboek Magazine van oktober 2018 (ook te lezen op dit blog) zegt Jaap Boonstra: ‘Ik zie verandering al heel lang als een continu proces. De klassieke opvatting van een geplande verandering met begin en einde, die van bovenaf gestuurd wordt, hebben we achter ons gelaten. Ik begrijp wel waarom die in de jaren tachtig opgang deed, met de komst van nieuwe technologieën en automatisering. Dat had invloed op de bedrijfsprocessen en het werk dat mensen deden. Dat je zulke verandering planmatig aanpakte, is niet meer dan logisch. Dat heb ik zelf ook gedaan. Maar we leven nu in een onzekere en onvoorspelbare wereld, waarin veranderingen een doorlopend proces zijn geworden. We weten nog wel een beetje waar we zijn, maar waar we naartoe gaan is een stuk onduidelijker. Dat moeten we gaandeweg proberen uit te vinden. Dan kom je in een proces van continue verandering’. De metafoor van het spel, met daarin de elf aspecten van het spelen, helpen om overzicht te houden.
Ik herinner me nog goed hoe ik in één van mijn eerste interimopdrachten werd overvallen door een geweldige hoeveelheid onverwachte en onaangename gebeurtenissen. Door de ene medewerker omarmd, door de andere genegeerd. Waar te beginnen? In die tijd, de jaren tachtig, had ik een geweldige steun aan het Consistentie-model van professor Gerrit Broekstra van de Erasmus Universiteit Rotterdam. In zijn ‘bollen-model’ werd een organisatie ontleed in een viertal velden met elk een interne en externe component. Alle met elkaar in verbinding, ingebed in tijd en cultuur. Dit boek van Jaap Boonstra ervaar ik als een vervolg en verfijning van die aanpak. Met dit boek in de hand word je behoed voor blinde vlekken. Als illustratie noem ik de aspecten van meervoudig kijken naar de ontwikkelingen op het speelveld:
- Contextuele ontwikkelingen en visie daarop : economisch, technologisch, politiek, juridisch, sociaal-maatschappelijk, cultureel, ecologisch
- Dynamiek tussen de ontwikkelingen
- Mate van onzekerheid
- Marktontwikkelingen en spanningen
- Eisen die vanuit de omgeving worden gesteld
- Positionering tussen markt, overheid en gemeenschap
- Institutionele inbedding
- Maatschappelijke inbedding
- Klantwaardering
- Financiële bronnen en beperkingen
- Legitimiteit en reputatie
- Adoptief vermogen en veerkracht
- Innovatieve kracht en wendbaarheid
- Speelruimte en urgentie
- Richting en vernieuwing
Als u met deze aspecten in het achterhoofd uw speelveld weet te definiëren, zult u weinig over het hoofd zien. Als u op zo’n manier de spelers in kaart hebt gebracht, de spelambitie hebt verbeeld of de spelverdeling hebt georganiseerd zal iedereen in de organisatie u als een onmisbare speler omarmen. Maar daarmee loopt u ook een groot risico. Want volgens Jaap Boonstra is Veranderen als samenspel juist geschreven om van iedere lezer een speler te maken. ‘Het mooiste zou zijn als mensen zelf initiatief durven nemen tot verandering. Dat ze zelf speler worden. En dan ook het spel doordacht en weloverwogen spelen en er plezier aan beleven.’ Dat moet lukken met dit uiterst waardevolle boek. Dat bovendien voorzien is van een website met praktijkverhalen, presentaties, testjes etc. En wat een geluk als een hoogleraar een managementboek schrijft: 210 referenties! Een boek ‘dikker’ dan één nachtje ijs. Wat mij betreft is Veranderen als Samenspel hèt boek om in verhitte omstandigheden het hoofd koel te houden. Lezen dat boek.
Arie Buvens heeft sinds 2003 zijn eigen adviespraktijk: Interim adviespraktijk Buvens Bv. Na een carrière in de vakbeweging was hij twintig jaar werkzaam in directionele en bestuurlijke functies in de (geestelijke) gezondheidszorg.
Bron: Managementboek.nl
