Het kwam weer eens voorbij: ‘We gebruiken deze tool omdat het zo goed uitgaat van de positieve psychologie.’ En: ‘Nee, de vragen moeten wel geformuleerd worden vanuit de positieve psychologie.’ Of: ‘Kunnen we niet de positieve psychologie insteek meer gaan hanteren?’
De term ‘positieve psychologie’ wordt verkeerd begrepen en verkeerd gebruikt. Het lijkt een soort excuus begrip te zijn geworden om iets niet kritisch of negatief te mogen verwoorden. Je mag alleen maar ‘lief, aardig en opbouwend’ zijn en daarmee basta. Een vervanging van ‘optimistisch’. Maar dan alsof het wetenschappelijk gestaafd is dat je niets negatiefs mag zeggen. Want dat zou schadelijk kunnen zijn.
Terwijl ‘Positieve psychologie’ helemaal niks met optimisme en happy-de-peppy communiceren te maken heeft. Sterker nog, positieve psychologie vereist soms juist scherpe kritische feedback.
Wat is ‘Positieve Psychologie’
Een stroming in de psychologische wetenschap, gestart door welbekende psycholoog en oud-directeur van de APA (American Psychological Association) Martin Seligman (ook bekend van de term ‘aangeleerde hulpeloosheid’. Iets met honden schokken geven tot ze zielig in een hoekje blijven liggen. Google maar).
Als directeur van de APA werd hem een thema gevraagd waar hij mee bezig zou gaan zijn. Hij koos positieve psychologie, omdat zijn dochter onlangs had aangegeven dat hij moest stoppen met zo’n zuurpruim te zijn.
In plaats van dat psychologie zich alleen maar focust op het genezen van mentale aandoeningen (van negatieve staat naar neutraal te gaan), wilde Martin Seligman dat er meer aandacht zou komen voor de andere kant: hoe krijg je iemand van neutraal naar gelukkig en florerend. Die andere kant is Positieve Psychologie.
Daarna zijn veel studies zich gaan richten op dingen als geluk, bevlogenheid (work engagement), psychologische veiligheid, floreren, enzovoorts.
‘Gestoeld op positieve psychologie’
Wanneer sommige tools in de markt claimen dat ze positieve psychologie hanteren of als consultants zeggen: ‘we bekijken dit vanuit de positieve psychologie’, dan bedoelen ze eigenlijk te zeggen: we trekken fluwelen handschoentjes aan en zullen alles naar het positieve draaien.
Zeker tools die persoonlijkheid of een gepoogde versie daarvan proberen weer te geven hebben nogal eens de neiging om elke mogelijke persoonlijkheidskant in een positief daglicht te zetten.
Ja, je kunt alles positief framen. Maar sommige kanten van persoonlijkheid hebben is ronduit kut (*pardon my French). Zo is zwaar neurotisch zijn (niet emotioneel stabiel) prima voor risico’s snel spotten. Maar voornamelijk is het veel en snel stress en negatieve emoties ervaren, zet het relaties sneller onder druk en is de kans op mentale problematiek en aandoeningen een stuk hoger.
Dit is een werkelijke persoonlijkheidsdimensie. Maar in tools als MBTI, DISC, Insights Discovery wordt deze niet of nauwelijks benoemd (laat staan in de vorm zoals hierboven).
Bij tools die we bij Peoples, het consultancybureau waar ik werk, gebruiken: TMA (Talent Motivatie Analyse) en Assessio Bloom, zijn genuanceerder en tonen de die dimensie op verschillende manieren wél. Toch, blijven ook zij nog enigszins lief en optimistisch neigend, in plaats van dat ze de harde waarheid droppen. En dat heeft een reden.
Organisaties durven negativiteit niet aan
Hier komt de belangrijkste boodschap van dit blog. De reden dat de tools het allemaal positief inkleden is omdat veel organisaties de negativiteit niet aandurven om over hun mensen heen te strooien, dus als de tools dat zouden hebben, dan worden die niet afgenomen.
Maar het ding is: soms is het eerlijke verhaal juist nodig! Zeker in de organisaties die de neiging hebben om alles maar positief en blij en niet negatief te houden. Sommige individuen moeten gewoon keihard de waarheid horen voordat het een beetje gaat dagen bij ze.
Het niet kunnen of mogen uiten van kritiek, negatieve feedback, negatieve meningen of niet mogen vertellen dat iets slecht is of dat je je niet slecht voelt of moeite hebt met iets, getuigt van lage psychologische veiligheid.
Lekker paradoxaal: het teveel focussen op positiviteit, hallelujah-gevoel en zoals het dan verkeerd wordt gebruikt: “positieve psychologie” is juist tegen de positieve psychologie in. Het gaat mensen niet van ik voel me oké, naar ik voel me helemaal geweldig en super productief brengen.
Het mag af en toe schuren. Het mag pijn doen. Niet iedereen is een makkelijk persoon, en sommige karaktertrekken of drijfveren van mensen zijn niet positief, maar soms gewoon keihard negatief. En dat mag gezegd worden.
Juist elkaars valkuilen benoemen en daarmee bezig zijn, zonder iemand finaal af te branden, is juist behulpzaam en trekt een persoon juist de positieve psychologie kant op.
Dus organisaties… durf eens wat meer eerlijkheid te tolereren. Ook als dat geen fijne boodschappen zijn. Het doet misschien pijn. Maar die pijn gaat niet weg door het gesprek erover te ontwijken en er roze glazuur en sprinkles overheen te strooien. Dan pas ga je positieve psychologie goed toepassen.
Door: Lennard Toma
Lennard Toma is organisatiepsycholoog, hij helpt mensen zichzelf en anderen beter te begrijpen.
