Met de groei van de kluseconomie zien we dat vakbonden de strijd met sites als Uber en Deliveroo aangaan. Hierbij laten zij de unieke mogelijkheden die platformisering biedt om goed te doen voor de werker liggen. En dat is een gemiste kans.
De afgelopen jaren zijn het briefje in de supermarkt, de advertentie in de krant en de telefooncentrale vervangen door online platformen als Uber, Helpling en Werkspot. In deze ‘kluseconomie’ worden mensen voor korte werkzaamheden (klusjes) ingehuurd en betaald via een website of app. Met een deelname van 0,4 procent van de beroepsbevolking is de kluseconomie nog klein. De commotie gaat over de toekomst. ING voorspelt dat platformen over tien jaar 20 tot 70 procent van de uitzendmarkt hebben overgenomen, afhankelijk van de ontwikkeling van regelgeving en technologie. Dat zijn serieuze cijfers. Vakbonden vrezen dat werknemers kwetsbaarder worden door de platformisering van arbeid en toetsen deze constructies bij de rechter. FNV verloor de eerste zaak tegen Deliveroo, maar won twee andere zaken weken geleden. Een hoger beroep volgt. De vraagstukken waar over wordt gesproken zijn naar mijn mening uitvergrotingen van bestaande vraagstukken rondom flexibilisering en niet uniek toe te schrijven aan platformen. Belangrijke vragen, maar het is een gemiste kans om niet verder te kijken.Samenwerken
Vakbonden zien platformen als ‘de grote graaiers uit Silicon Valley’. Een zwaar overtrokken beeld. Het zijn slimme professionals die weten dat rust en duidelijk essentieel zijn voor groei van hun onderneming. En dat samenwerking essentieel is. Dat bewijst onder andere het Deense experiment waar schoonmaak platform Hilfr als eerste platform ter wereld een collectieve afspraak afsloot met vakbond 3G. Als schoonmakers meer dan 100 uur als freelancer hebben gewerkt, krijgen ze automatisch een dienstverband van het platform. Een ander voorbeeld is de Duitse vakbond IG Metall, dat samen met een aantal platformen een klachtencommissie opricht voor platformmedewerkers. In Zweden werken platformen samen met de social services om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt te helpen. Tot slot is er ook een Nederlands voorbeeld: FNV Horeca en platform voor freelance horecapersoneel Temper werken, tot ergernis van de FNV top, samen. Ook platformen hebben baat bij tevreden platformwerkers. Chauffeurs van Uber en de fietsbezorgers van Deliveroo zijn het gezicht van het bedrijf. Ook kunnen ze eenvoudig voor meerdere platformen tegelijk werken. Met een markt die groeit, zullen platformen in de toekomst nog meer hun best moeten doen om hun werknemers tevreden te houden. Uber geeft zijn chauffeurs in de Verenigde Staten bijvoorbeeld extra beloningen als zij meer uren via het platform rijden.
Centraliseren
Een app zorgt voor gemak en efficiëntie, maar diensten als schoonmaken, oppassen en pizza’s bezorgen zijn niet nieuw. Veruit de meeste van dit soort klussen wordt niet door platformen georganiseerd. Bij zowel maaltijdbezorging als thuisschoonmaak zal minder dan één procent van de werkenden via een platform worden geregeld. Zo leveren de eigen bezorgers van Thuisbezorgd.nl slechts 1,4 procent van de bestellingen die via het platform lopen af. Wat platformen doen is een bestaande gefragmenteerde en nagenoeg onzichtbare (deels zwarte) markt centraliseren via een online platform. Hiermee bieden ze een unieke kans voor vakbonden. Die kunnen in gesprek gaan met een groep werknemers die voorheen nagenoeg niet te organiseren was.Borgen afspraken
Waar de algoritmes die vraag met aanbod verbinden vaak als een ‘black box’ worden neergezet is de echte wereld is helemaal niet zo transparant en eerlijk. Wanneer een vakbond een collectieve afspraak met een sector maakt, is het maar de vraag of deze wordt nageleefd. Met algoritmes zou je de naleving van zulke afspraken écht kunnen vastleggen. Je kunt bijvoorbeeld afspraken over arbeidstijden en loon opnemen in de code, zodat je er niet van kunt afwijken. En dat is precies waar de Zweedse vakbond Unionen nu aan werkt.Conclusie
Vakbonden hebben dus volop kansen om te verkennen hoe de digitale platformen de positie van hun (potentiële) leden kan verbeteren. Het biedt hen de kans om de vakbond opnieuw uit te vinden. Tijd dus voor een andere meer constructieve en onderlegde discussie.
