Soms fantaseer ik over een wereld zonder klok. Dan stel ik me voor hoe het zou zijn om als het ware ‘buiten de tijd’ te leven, bevrijd van het eeuwige tekort aan tijd, de tijdsdruk en haast. Dat er opeens tijd in overvloed zou zijn, een zee van tijd om heerlijk in op te gaan, om op te dobberen, die me dragen zou en zou meenemen naar waar de stroom gaat. In die andere tijd zou ik me hebben bevrijd uit de ijzeren greep waarin de tijd me houdt. Niet langer zou de tijd bezit van mij nemen, nee, ik zou de tijd kunnen nemen.
Een eindeloze toestand van eeuwigheid
Of zou het tegendeel het geval zijn? Misschien zou ik dan in een eindeloze toestand van eeuwigheid, oneindigheid en tijdloosheid belanden, waarin ik wanhopig zou ronddolen zonder enig houvast en enige oriëntatie. Zonder tijd zou alles gelijktijdig plaatsvinden, met gebeurtenissen zonder enige ordening, zonder een eerst, een daarna en vervolgens, zonder verleden, heden of toekomst. ‘Time is our window on the world. With time we create, order and shape the kind of world we live in’, zegt econoom Jeremy Rifkin (1987).
Misschien kunnen we gewoon niet leven zonder tijd. Aan de klok valt niet te ontkomen. Op het eerste gezicht is dat ook wat designer en kunstenaar Maarten Baas laat zien met de serie Real Time. In zijn klokken zit de mens letterlijk gevangen, terwijl hij, minuut na minuut, uur na uur, vormgeeft aan het verstrijken van de tijd. In Sweepers Clock worden de wijzers van de klok gevormd door twee lijnen afval die door straatvegers iedere minuut een stukje verder worden geveegd. In de Grandfather Clock is de wijzerplaat een venster waarachter iemand verborgen zit die iedere minuut de wijzers uitwist en weer opnieuw tekent. In Analog Digital worden de lichtbalken van een digitale klok iedere minuut door een glazenwasser schoongemaakt of juist bedekt met verf.
In dienst van de tijd?
De mensen in deze klokken staan in dienst van de tijd. Of zit het anders? Al doen ze niet het meest inspirerende of uitdagende handwerk, de mensen ‘in’ de klokken van Baas lijken een bepaalde autonomie te hebben. Regelmatig zijn ze afgeleid of vervelen ze zich – bij uitstek een kenmerk van de menselijke tijdservaring. Hoe dan ook: de mensen in Baas’ klokken zijn helemaal niet zo slaafs onderworpen aan de tijd. Het werk van Baas is ambiguer dan het lijkt. Ja, we zijn in zekere zin gevangen in het tijdregime van de klok. Nee, want er is vrijheid binnen het systeem.
Bron: De Tijdgids
Door: Joris Brenninkmeijer
