In hoofstuk 9 van mijn boek Van de baan krijg je handvatten, tips en oefeningen om je cliënten beter te kunnen ondersteunen en begeleiden. Een van de oefeningen is Ontpiekeren. Deze oefening is een aanrader als je cliënten zich vaak zorgen maken en piekeren. Het is een laagdrempelige manier om je cliënten uit hun hoofd en terug in hun lijf te krijgen.
Het is belangrijk dat je aansluit bij wat je cliënten op dat moment nodig hebben en dat je de oefening in samenspraak uitprobeert. Evalueer de oefening na afloop samen om te kijken welke elementen voor je cliënt werkt en welke niet, om de interventie meer impact te geven en beter maatwerk te kunnen leveren.
Doel
Je kunt deze oefening als huiswerkopdracht meegeven, maar je kunt hem ook prima een keer samen uitproberen. Het doel is tweeledig: je cliënten bewust maken van wanneer zij piekeren, en hen laten ervaren dat ze iets kunnen doen om het piekeren te stoppen.
Uitleg voor je cliënt
Piekeren kost veel energie, omdat we ons vaak zorgen maken over problemen of dingen die misschien niet zullen gebeuren. Deze gedachtes blijven maar doorgaan en het is moeilijk om ermee te stoppen. Piekeren zorgt ervoor dat je niet in het heden leeft, maar gevangen raakt in ‘wat als’-gedachtes.
Vaak pieker je uit angst voor het onbekende of omdat je controle wilt behouden. Het kan ook voortkomen uit een gevoel van kwetsbaarheid en machteloosheid. Piekeren is een vorm van angst en kan verschillende vormen aannemen, zoals zelfkritiek, perfectionisme en de behoefte aan controle. Helaas lost piekeren geen problemen op en voel je je er vooral ellendig door. Deze oefening helpt om minder te piekeren en meer controle te krijgen over je gedachtes.
Instructies voor je cliënt
Als je merkt dat je piekert, kun je deze eenvoudige oefening proberen. Hij werkt verrassend goed. Piekeren en balansoefeningen gaan niet samen. Dus als je aan het piekeren bent, ga dan op één been staan en probeer zo lang mogelijk in balans te blijven. Wissel van been, omdat het ene been moeilijker is dan het andere. Beweeg het opgetilde been, draai er cirkels mee en strek het zover naar achteren als je kunt. Probeer het ook eens op blote voeten. Je zult merken dat elke keer als er een piekergedachte opkomt, je begint te wiebelen. Breng dan rustig je aandacht terug naar de oefening en probeer het opnieuw.
Alternatieven
Als staan en balanceren niet haalbaar is voor je cliënten, ga dan samen onderzoeken wat werkt en wel haalbaar is. Denk aan op je blote voeten door het gras lopen, een hete kop thee of juist een ijsklontje vasthouden, je huisdier knuffelen, enzovoort. Het doel is dat ze iets kiezen waardoor ze terug in hun lijf en in het hier-en-nu komen. Piekeren gaat over wat er is geweest of wat er misschien komen gaat, maar niet over het nu. Het werkt het beste als je cliënten iets gaan doen, want je hoofd via je hoofd proberen uit te zetten is verdraaid lastig.
Als je cliënten ’s nachts veel last hebben van piekeren, is het natuurlijk lastig om op één been te gaan staan. Alternatieven die dan kunnen helpen, zijn: een korte bodyscan, in gedachten alle stappen doorlopen om een appeltaart te bakken of bewust luisteren naar alle geluiden die buiten te horen zijn. Op deze wijze kunnen je cliënten zichzelf afleiden van hun piekergedachtes en terugkomen in het hier-en-nu.
Valkuilen
Piekeren is aangeleerd gedrag. Soms hebben je cliënten nog niet door dat ze aan het piekeren zijn en scharen ze het onder de noemer nadenken of analyseren. Situaties herkauwen, doemscenario’s voor de toekomst bedenken en gedachtes als ‘Wat zal die ander wel niet van mij denken’, zijn piekergedachtes en niet constructief.
Je wilt dat je cliënten leren
1) om bij zichzelf piekergedachtes te herkennen en
2) welke activiteiten helpen om te stoppen met piekeren.
Als een probleem om een concrete oplossing vraagt, help je cliënten dan om een plan te maken of hulpbronnen in te schakelen in plaats van te piekeren. Zeker in tijden van onzekerheid – zoals rond de WIA-aanvraag bij je Spoor 2 kandidaten – zijn je cliënten sterk geneigd om te gaan piekeren, want onzekerheid en onduidelijkheid zijn helaas ideaal piekervoer.
Door: Janske van Eersel
Bron: Van de baan – Begrijpen en begeleiden van rouw door werkverlies
