De feitelijke morele kwestie komt aan de orde in het morele debat. Hier wordt allereerst beargumenteerd welke feiten relevant zijn, welke waarden in het spel zijn en hoe we de morele kwestie het best kunnen formuleren. Vervolgens wordt deze morele kwestie vanuit de drie klassieke perspectieven geanalyseerd: het perspectief van beginselen, het perspectief van deugden en het perspectief van gevolgen.
Dit leidt ertoe dat elke actor voor zichzelf een voorlopige positie bepaalt. Vervolgens richt het morele debat zich op de posities en inzichten van alle deelnemers, met het doel deze zo scherp mogelijk in beeld te brengen. Uiteindelijk leidt dit tot een resultaat, dat kan variëren van een compromis tot consensus.
Morele debat geconcentreerd op uitkomsten
Het morele debat is sterk geconcentreerd op uitkomsten, en daarom staan uitkomstwaarden centraal: dit zijn de waarden die zwaar wegen bij het afronden van het morele debat. Elke uitkomst zal rekening moeten houden met de volgende drie uitkomstwaarden: billijkheid, gepastheid en solidariteit.
Billijkheid is de basiswaarde in het morele debat. In de kern is dit het antwoord op de vraag: ‘Heeft eenieder zijn deel gekregen?’ Zijn gelijke gevallen wel gelijk behandeld in de uitkomst, en de ongelijke ongelijk? Met gepastheid doelen we op de omgeving van de morele kwestie. Houdt het resultaat op passende wijze rekening met de context?
Met representativiteit doelen we op de saamhorigheid van de betrokkenen. Hebben de woordvoerders als morele actoren in het debat de belangen van hun eigen sociale groepen voldoende behartigd?
Opgenomen in morele dialoog
Als met een van deze uitkomstwaarden minder of geen rekening wordt gehouden, dient dat expliciet overeen te zijn gekomen in de morele dialoog. De volgende figuur geeft een overzicht.
Uitkomsten in de onderhandelingsethiek
Zoals bij alle onderhandelingen zijn ook bij de onderhandelingsethiek vijf soorten uitkomsten mogelijk:
- We besluiten ermee te stoppen, en dat is ook het einde van het proces.
- We zitten tijdelijk vast en verkeren in een impasse.
- We komen tot een overeenkomst door het verschil te delen, fiftyfifty.
- We kijken opnieuw naar de doelen en belangen en komen tot integratie.
- We worden het met elkaar eens, we komen tot consensus.
In de onderhandelingsethiek liggen besluiten zeer vaak in het verlengde van uitkomsten 3 of 4; in dat geval spreken we van compromissen. Voor sommigen ligt de relatie tussen ethiek en compromis gevoelig.
Bron: Ethiek: Emoties en argumenten
Door: Rob van Es
