Beste Leike,
Nou dat moest er even uit zeg, die ‘hou op’-blog van jou!
Wat een heerlijke woede over de fitties onder de Haagse kaasstolp. Over de lamlendigheid, over de regerende kiezersangst, over de naar binnengekeerde redeneringen, over campagnepolitiek die niet over inhoud maar over kiezersmarktaandeel gaat, over het samen-in-de-tunneldenken.
Mag ik dan ook even het licht zetten op de media? De andere helft van het politieke bedrijf? Die helft die doet alsof ze de andere helft slechts weergeeft?
Want als er een beroepsgroep is die zich graag verstopt voor zijn verantwoordelijkheid en zijn macht, dan is het de parlementaire journalistiek wel, en in het bijzonder de redacties van talkshows. Wat journalisten en media vaak gemakshalve ontkennen is dat zij een enorme machtsfactor zijn, zeker in tijden van verkiezingen. Het zijn de kingmakers.
Maatschappelijke thema’s vastgeklonken
Maatschappelijke thema’s zijn vaak al vastgeklonken geraakt aan politieke partijen; issues hebben issue-owners. Dus bij migratie denk je bijna automatisch aan de PVV. Gaat het over economie, dan popt de VVD op in het denken. Gaat het over onderwijs dan wordt als vanzelfsprekend D’66 genoemd.
Dat is voor politieke partijen een voordeel en een nadeel. Het voordeel: de media weten je snel op jouw onderwerp te vinden, en bovenal, als het je lukt de verkiezingen te laten gaan over ‘jouw onderwerp’, trek je veel kiezers. Het nadeel: je kunt als politieke partij nog zulke geweldige ideeën ergens over hebben, de issue-owner partij zal daar eerder media-aandacht voor krijgen dan jouw partij. We zagen hoe vorige verkiezingen de VVD over migratie begon en de kiezersgunst hierover kwijtraakte aan issue-owner PVV.
Media bepalen de thema’s
De media bepalen in hoge mate de thema’s en zo ook wie er het meest zichtbaar wordt. Daarmee bepalen ze eigenlijk ook wie er wint of verliest. Zij bepalen immers wie ze wel of niet uitnodigen, zij stellen de vragen, zij bouwen de contexten en formules, zij kiezen de voxpopjes of maken de inleidende filmpjes. Het zijn de media die de contexten voor verkiezingen bouwen, zij framen de discussies in de meest letterlijke zin. Het zijn de media die de hypes veroorzaken door een stijger in de peilingen vaker uit te nodigen waardoor die weer verder stijgt in de peilingen. Met hun sportjournalistieke bias om aandacht te besteden aan de winnaar, maken zij verkiezingen tot een peilingenwedstrijd: scorebordjournalistiek. In korte tijd wisselden rond de laatste verkiezingen de kiezers van Van der Plas, naar Omtzigt, naar Wilders. Dat was geen keuze op basis van een inhoudelijk programma, maar op basis van aandacht: van boerenstikstof, via toeslagen, naar immigratie.
Waarom blijven we toch geloven dat de media ‘gewoon’ verslag doen van wat partijen aandragen? Dat zij neutraal verslaan wat er speelt in politiek of maatschappij? Wat ik zie is dat ze meebewegen met stereotypen en elkaar nabouwen. Dat het lawaai in talkshow 2, dat in talkshow 1 al voorbijkwam, in talkshow 3 nog eens wordt opgewarmd. Kluitjesvoetbal om de kijkcijfers?
In mijn milde momenten denk ik dat ze het niet in de gaten hebben dat ze zelf zo’n machtsfactor zijn. Dat ze naïef echt menen de werkelijkheid slechts neutraal weer te geven. Op andere momenten verdenk ik ze van bedoelingen of een eigen agenda, maar dat is alleen als ik kijk welke voorlichter van welke partij nu de baas is geworden van de meeste talkshows.
Kortom Leike, jij maakt je terecht boos op de politici met hun tunnelvisies, ik word boos op de tunnelbouwers. Samen houden ze dit circus in stand. Samen zorgen ze voor cynisme, afhaken, vervreemding en het verlangen naar een streepje licht.
Groet, jaap
Veranderkundigen Leike van Oss en Jaap van ’t Hek schreven samen veel boeken over verandermanagement en veranderkunde, zoals Onmacht,en Onderweg . Daarnaast schrijven ze elkaar brieven. Hun nieuwste boek heet Wederopbouw.
