“Kennis alleen is niet meer zo relevant”

Het hebben van kennis en het doceren daarop in onze onderwijsinstellingen is aan erosie onderhevig. Wat vandaag wordt geleerd, is morgen al achterhaald. De kwalificatieveroudering, waarbij werknemers niet meer over de juiste vaardigheden beschikken, komt in een stroomversnelling. Organisaties moeten sturen op waarde(n) van werk. Menselijk kapitaal op de balans wordt gemeengoed in 2020.

Oorzaken

Door de veranderende eisen van onze (digitale) maatschappij kan een aanzienlijk deel van de bevolking niet meer meekomen, omdat zij de competenties ontberen. Dit is uiteraard per branche verschillend. De ICT-sector is daarin koploper. Daar gaat de ontwikkeling zo hard, dat het nauwelijks is bij te benen. Maar ook in de rest van de maatschappij is het merkbaar. Algoritmes zijn inmiddels niet meer weg te denken, terwijl het nog niet zo lang geleden science fiction was.

Gevolgen

Als gevolg van de verdere automatisering en robotisering verdwijnt steeds meer laagopgeleid werk. Het zorgt er tegelijk voor dat de sociaal-emotionele betekenis van werk steeds belangrijker wordt. Dit wordt versterkt doordat mensen heel anders tegen werk aankijken en daardoor andere keuzes maken. Dit geldt voor het aantal teruglopende uren dat men gemiddeld in Nederland werkt, maar ook voor het belang dat men steeds meer aan werk hecht: purpose in plaats van status. Waar afgelopen decennia het werkproces centraal stond (lean), komt nu het medewerkersperspectief veel meer op de voorgrond. De waarde(n) van werk wordt steeds belangrijker in plaats van het bezitten van kennis.

Van innovators naar early adopters

Waar een paar jaar geleden nog pioniers als het Braziliaans bedrijf Semco en het Indiase bedrijf HCLT als vreemde eend in de bijt werden gezien, zijn het nu de grote Nederlandse organisaties die menselijk kapitaal op de balans zetten. Dit is geen modegril. Organisaties verankeren de veranderende waarde(n) door het in hun missie en visie te zetten. Zij zien dat als belangrijkste bestaansreden. Het is een kwestie van tijd dat de early majority deze early adopters gaan volgen.

Wat kan de ondernemer doen

Ondernemers kunnen ook hun steentje bijdragen aan het inzetbaar houden van mensen en de maatschappelijke ontwikkelingen incorporeren in hun bedrijfsvoering. Het huidige personeel kan volgens het leven lang leren-principe de benodigde vaardigheden worden bijgebracht, zodat zij duurzaam inzetbaar blijven. Voor het vinden van nieuwe medewerkers kan een andere vorm van solliciteren worden toegepast: open inhiring. Je hoeft alleen je interesse te tonen en je in te schrijven. Sta je bovenaan de lijst? Dan mag je beginnen en jouw waarde aan het bedrijf tonen en zij die van hen aan jou. Dit gaat tegelijkertijd discriminatie op de arbeidsmarkt op het gebied van leeftijd, afkomst en geslacht tegen. Je kijkt immers naar de gedeelde waarde(n).

Ander onderwijs

Het gaat al jaren over de aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt. Zolang we daar vanuit een kennisbril naar kijken, zal dit altijd een utopie blijven. Zodra de inkt van een nieuw curriculum droog is, wil het bedrijfsleven namelijk al weer wat anders. Een mooi voorbeeld zijn de technasiums. Scholieren leren in teamverband projectmatig aan actuele bètatechnische opdrachten uit de praktijk te werken. Zo stel je niet de kennis centraal, maar de methodiek om problemen op te lossen. Deze vaardigheid hebben we nodig om de kwalificatieveroudering tegen te gaan.

Rol van de overheid

De overheid mag ook een duit in het zakje doen om de beroepsbevolking klaar te stomen voor de werkzaamheden van de toekomst. Er wordt nu te eendimensionaal naar de problematiek gekeken. Tekort aan leerkrachten, te veel flexwerkers, hogere AOW-leeftijd, et cetera. Telkens van brand naar brand rennen om die te blussen, is geen duurzame oplossing. Kom met een masterplan arbeidsmarkt waarvan de uitvoering onder regie van één ministerie valt. Een dergelijk plan overstijgt de regeerperiode van vier jaar. We moeten nu handelen om straks niet een groot deel van de beroepsbevolking werkeloos thuis te hebben zitten.

Tot slot

Bedenk als bedrijf hoe je kunt investeren in het huidig en toekomstig menselijk kapitaal. Als je hier in 2020 niet serieus werk van maakt, heb je binnenkort geen geschikt personeel meer. Denk hierbij buiten de bestaande kaders. Blijven we bijvoorbeeld investeren in de huidige organisatiehiërarchieën of gaan we ook andere vormen van participatie in werk en maatschappij belonen? Het is aan u. Een succesvol 2020 toegewenst! Door: Simone Wensink Simone Wensink is psycholoog en deskundige Arbeid en Organisatie bij Zorg van de Zaak netwerk.