Intervisie is bewust veranderen. Het is een vorm van deskundigheidsbevordering, waarbij professionals een beroep doen op hun collega’s of vakgenoten om inzicht te krijgen in werkgerelateerde vraagstukken. In een vaste groep deelnemers wordt met een methode als leidraad en via het stellen van vragen een vraagstuk van een van de deelnemers ontvouwd. De deelnemers dragen geen oplossingen aan, maar stimuleren de casusinbrenger door het stellen van helpende en prikkelende vragen om, vanuit zijn eigen oplossend vermogen, zicht te krijgen op zijn eigen vraagstuk. Met dit inzicht worden door hem alternatieven voor nieuw handelen ontwikkeld.
Inhoudsopgave
Vraagstukken centraal
Voor sommige mensen klinkt dit vaag. Zij vragen zich af wat intervisie precies is en wat het oplevert. Intervisie is altijd verbonden met professionalisering en verbetering. Verbetering van individuen, van teams en van organisaties. Bij intervisie staan vraagstukken rondom werkstijl en daarop van invloed zijnde persoonlijke of professionele opvattingen centraal.
Tijdens intervisie wordt men zich bewust van de eigen persoonlijke stijl en opvattingen in het werk. Die spelen een cruciale rol in de wijze waarop men het werk aanpakt en hebben daardoor weer invloed op de organisatie. We noemen dit verborgen bestuurders: eigen, impliciete overtuigingen die je in je werk sturen. Tijdens intervisie helpt men elkaar bij het ontdekken en verhelderen van deze verborgen bestuurders, zodat verbeteringen kunnen worden gerealiseerd. Je moet je hier eerst bewust van zijn, voordat je daar iets mee kunt doen. En dat terwijl de omgeving het soms al bespeurt: de blinde vlek.
‘Intervisie is geen vrijblijvend gebeuren. In mijn optiek gelden er organiseerprincipes die eraan ten grondslag liggen intervisie een waarachtig vehikel te laten zijn om je eigen professionele ontwikkeling vorm en inhoud te geven. De nadruk daarbij ligt dan bij het verhogen van het reflectief vermogen in het hier en nu. Daar ligt een van de krachten van je “zijn” als professional.’ – Deelnemer intervisiegroep
Intervisie ondersteunt professionalisering
Intervisie ondersteunt ook de professionalisering binnen een bedrijf. Het met elkaar ontdekken en verhelderen zorgt ervoor dat het vraagstuk op tafel ligt, dat de inzichten worden gedeeld, dat de nieuwe mogelijkheden worden uitgewisseld en dat er verbindingen ontstaan tussen de medewerkers. Dit is nodig bij het realiseren van de noodzakelijke verbeteringen in de organisatie(onderdelen). Samen kan men bijvoorbeeld de ongeschreven spelregels naar boven halen, regels die in elk bedrijf uiteindelijk een zichtbare invloed uitoefenen en die het moeilijk maken om te kunnen sturen en te veranderen.
Doel van intervisie
Het doel van intervisie is stappen te zetten in professionaliseren door zicht te krijgen op de eigen rol, het eigen gedrag en de eigen stijl van werken, maar ook door het verkrijgen van inzicht in de opvattingen en overtuigingen die in het werk – vaak onbewust – een rol spelen. Dat is mogelijk doordat deelnemers elkaar helpen bij door te voeren verbeteringen, door feedback te geven en te ontvangen en door te experimenteren met nieuw gedrag. Dan zijn persoonlijke groei, en uiteindelijk organisatiegroei, mogelijk.
Mensen raken niet verstoord door de dingen die gebeuren, maar door de manier waarop ze ernaar kijken.
Epictetus, Griekse oudheid
Andere termen voor intervisie
In de praktijk worden meerdere begrippen gehanteerd wanneer we spreken van professionalisering van een individu en/of organisatie. Het gaat om begrippen als: intercollegiale consultatie, reflectie, coaching, organisatiecoaching, intervisiecoaching, organisatie-intervisie, supervisie en mediation. En wellicht zijn er nog meer. Wat is het verschil en wanneer worden ze ingezet? Wij lichten er enkele toe.
Intercollegiale consultatie
Intercollegiale consultatie richt zich bij voorkeur op een groep vakgenoten of een multidisciplinaire groep professionals, en heeft tot doel iemands professionaliteit te vergroten door zijn persoonlijke ervaringen en vraagstukken met betrekking tot zijn vak/werk te bespreken. Het gaat bijvoorbeeld om hoe iemand met anderen samenwerkt, hoe hij omgaat met lastige situaties bij klanten, en hoe hij tot oordeelsvorming komt. Deze onderwerpen worden met name gekoppeld aan de persoon en de kennis en vaardigheden waarover hij beschikt en zijn manier van handelen en oordelen. Dat maakt intercollegiale consultatie dus ook geschikt voor gemengde groepen en professionals uit verschillende (sub)disciplines.
Voor professionals uit dezelfde discipline is het mogelijk om het eigen actuele handelen te vergelijken met normen en richtlijnen van anderen uit de beroepsgroep. Hiermee wordt bereikt dat professionele werkwijzen kunnen worden bevorderd en bewaakt. Deze vorm heeft een toetsend en beoordelend karakter, omdat juist vaktechnische kennis, professioneel handelen en beroepsopvattingen worden besproken.
Zo maakt de Orde van organisatiekundigen en -adviseurs gebruik van een eigen gedragscode. Maar ook bedrijven hanteren een gedragscode, zoals verzekeringsmaatschappijen, IT-bedrijven en beroepsgroepen, zoals advocaten, medici, notarissen, et cetera. Intercollegiale consultatie verschilt met intervisie vanwege het toetsende en beoordelende karakter ervan. Dat ontbreekt bij intervisie omdat die veel meer is gericht op het zelf ontdekken van de eigen stijl en opvattingen in het werk.
Reflectie
Bij reflectie gaat het om het bewust stilstaan en terugkijken op eigen ervaringen en handelen om daarvan te kunnen leren. Via reflectie wordt men zich bewust van de werkwijzen, keuzes die worden gemaakt en oordelen die worden geveld. De aanleiding wordt gevormd door vraagstukken die je bezighouden en die nog niet begrepen worden. Door te reflecteren wordt de persoonlijke ontwikkeling gestimuleerd en worden inzichten verworven op het terrein van het (beroepsmatig) handelen. De inbreng van anderen kan hierbij van belang zijn, maar is niet noodzakelijk. Wel hebben anderen vanuit hun eigen percepties en ervaringen soms een andere kijk op de zaak. Via reflectie wordt iemand zich bewust van blinde vlekken.
Reflectie is een onderdeel van intervisie. Bij intervisie doet de casusinbrenger het werk: hij denkt na en vormt nieuwe inzichten, hij reflecteert. De deelnemers helpen hem daarbij door het stellen van helpende vragen, maar doen niet het denkwerk voor hem.
Coaching
Coaching is een vorm van persoonlijke begeleiding op basis van een een-op-eenrelatie. De coachee leert, de coach ondersteunt en begeleidt dit leerproces. Binnen het coachingstraject worden de doelen vooraf bepaald. Het doel van de coaching is bijvoorbeeld het vergroten van de persoonlijke effectiviteit van de coachee. Hij wil bepaalde problemen beter kunnen oplossen en meer balans in zijn leven brengen. Persoonlijke coaching leert hem zijn krachten en talenten weer zien. Het betreft een vertrouwelijk traject tussen coach en coachee en heeft zijn oorsprong in de minder zakelijke hoek. In sommige trajecten, daar waar het vraagstuk van de coachee een sterke relatie met de organisatie heeft, geeft een coachingstraject daarom niet het optimale resultaat. Immers, in een coachtraject is de context afwezig. Coaching van groepen (organisatiecoaching, teamcoaching, etc.) is daarvoor ontwikkeld. De coach zoekt dan naar collectieve patronen in gedrag en denken in de groep.
Intervisiecoaching is het kortdurend begeleiden van intervisiegroepen, gericht op de volledige zelfstandigheid van de lerende groep. Het accent ligt veel meer op het creëren van een effectief leerproces dat is gericht op het leren van en met elkaar. Het belangrijkste verschil tussen (intervisie)coaching en intervisie is dat een coach leert, zoekt en begeleidt vanuit vooraf gestelde doelen en dat doet men bij intervisie niet.
Supervisie
Supervisie is een beroepsgerichte, individuele begeleiding waarbij via een systematische aanpak wordt geleerd van de concrete vraagstukken die de betrokkene in zijn werksituatie heeft. Het gaat hier om het reflecteren op (eigen) werkervaringen om op die manier te komen tot een beter functioneren. Supervisie wordt begeleid door een supervisor, iemand die in een andere verhouding staat tot degene die wordt begeleid. Dat kan zijn omdat hij meer weet over de inhoud van het vraagstuk of omdat hij een andere hiërarchische positie inneemt. Dat is anders dan bij intervisie, waar de verhoudingen vergelijkbaar zijn en waarbij in een groep wordt gewerkt.
Mediation
Mediation is een professionele bemiddeling tussen twee of meer personen, partijen of groepen die een geschil hebben met elkaar. In het gesprek met elkaar wordt gestreefd naar het vinden van een oplossing. Het doel is niet om een oplossing te vinden waarover alle partijen volledig enthousiast zijn, maar een oplossing tot stand te laten komen waarin beide partijen zich kunnen vinden en die op aanvaardbare wijze aan hun belangen tegemoetkomt. Zij krijgen daarbij de hulp van een neutrale derde, de mediator.
In het Praktijkboek Intervisie richten we ons op intervisie.
Door: Monique Bellersen, Inez Kohlmann
