Systemisch werk is voortdurend in beweging. Waar Bert Hellinger ooit de klassieke opstellingenmethode ontwikkelde, laat Hylke Bonnema zien hoe dit werk zich heeft verdiept en verinnerlijkt. In Het nieuwe opstellen pleit hij voor een vorm van opstellingen die niet draait om theorie of perfectie, maar om voelen, waarnemen en persoonlijke transformatie. Intuïtie, stilte en het loslaten van verklaringen staan centraal in deze vernieuwde benadering, waarin niet het systeem wordt ‘begrepen’, maar werkelijk doorleefd.
Bert Hellinger, de grondlegger van de opstellingenmethodiek, heeft in zijn eigen ontwikkeling van priester naar psychotherapeut naar opsteller zich steeds meer gekeerd tegen zijn eigen initiële opstellingenmethode, die ik in mijn boek de klassieke methode zal noemen. Deze vorm was, toen hij ontwikkeld werd, vernieuwend, maar tegelijk dogmatisch, oordelend en rigide. Subtiel doorspekt met katholieke oordelen, over zaken als abortus, homoseksualiteit en dergelijke.
Het werk van Hellinger is altijd een doorgaande stroom van wijsheid geweest. Eigen wijsheid, zo je wilt, is een fundamenteel grondbeginsel van het werk – in jargon noemen we dit fenomenologische waarneming. De paradox wil dat zijn eigen werk ook weer snel een leer (dogma) werd en mensen Hellinger als een profeet zijn gaan zien. Gelukkig is hij zich hiervan bewust en wil hij de opstellingengemeenschap hiervan doordringen.
Rondom Hellinger zijn altijd professionals geweest die de levende, organische kracht zoals die zich in het werk kenbaar maakt, in een doosje van theorie en kennis verpakken. Zeer nuttig in mijn optiek als je het koppelt aan je eigen waarneming en intuïtie, maar rigide, plastisch en doods als je het niet voedt met je eigen bezieling. De methode zelf is niet transformerend. Het gaat erom dat je zelf kunt werken met de opstellingen, ook voor jezelf, en de daarin verscholen geheimen kunt aanvoelen. Dit is ook de basis van de didactische methode die ik hanteer.
Het is alsof je de techniek uitlegt van hoe iets werkt, zoals pianospelen of appeltaart bakken. Terwijl de muziek echt horen en de taart echt proeven je pas laat zien wat het kan betekenen voor je. Systemen zijn organische velden die je leren om te voelen, te zien en te horen, je leert ze waar te nemen en ermee werken. Natuurlijk zijn er wetmatigheden in dit organische veld, echter, dat zijn energetische wetmatigheden die je niet zo specifiek kunt duiden in onze taal. Als we het in taal omzetten, dan sluipt er al snel een verborgen moraal in. Systemisch werk is per definitie een persoonlijk groeiproces van leren omgaan met je eigen bewustzijn, energie en veld. Zo ontstaat die bijzondere kwaliteit die we bij Hellinger zien. Vandaar ook dat je eigen innerlijke reis het grondprincipe is.
De kracht van het nieuwe opstellen zit daarom echt in het durven vertrouwen op ons gevoel, op onze intuïtie. We zoeken niet alleen de antwoorden in nieuwe inzichten, maar vooral ook in een werkelijk doorleven van de oude emotionele wonden. Door het werken in stilte laat het nieuwe opstellen de ruimte aan de cliënt om zelf te voelen. Het gaat in op de echte verandering op gevoelsniveau, zodat er echt ruimte ontstaat en er nieuwe inspiratie omhoogkomt.
In de nieuwe manier van opstellen doen we soms ook opstellingen waarbij we zelfs het duiden van wie de representanten zijn, helemaal kunnen loslaten. Daarvoor heb ik een nieuwe werkvorm ontwikkeld: de cirkel van de waarheid (zie hoofdstuk 8). Deze biedt een zuivere, diepe afspiegeling van de onderstroom van het systeem van de vraagsteller. Dit kan mooi en soms ook heel confronterend zijn, en het kan heel erg raken. Het enige wat we niet hebben, is de precieze kennis waar het over gaat. In deze nieuwe opstellingenvorm moeten we soms ook dingen opofferen. Dat is het ‘begrijpen met de mind, met de geest’. Dat is meer aanwezig in het klassieke opstellen. Ook met het stap voor stap opzetten van de opstelling werk ik nog veel. Hierbij benoem ik alle representanten gewoon nog. Toch ben ik erg gaan houden van de effectieve cirkel van de waarheid. Deze vorm zorgt er nog meer voor dat je niet met meer verhalen thuiskomt dan je kwam. Je weet vaak niet precies wat er is gebeurd, je voelt alleen de nieuwe beweging.
In mijn eigen proces heb ik geleerd, en dat zeg ik ook wel tegen mijn leerlingen (of medereizigers), dat ze nog het meeste leren van de dingen die zij mij bijvoorbeeld fout zien doen of zaken die ik over het hoofd zie. Ik heb heel veel geleerd van al mijn leraren en daar ben ik ze enorm dankbaar voor. Nog meer heb ik van ze geleerd door te zien wat zij niet zagen en wat ik zelf wel heb waargenomen. Dat is heel waardevol.
Ik zal nooit vergeten dat ik al een tijd met het nieuwe opstellen bezig was en ik op een congres oudere collega’s ‘hard zag werken’ in het systeem van de cliënt: ‘Zeg dit’, ‘Doe dat’, enzovoort. Ik zag op een gegeven moment dat zij in het systeem gezogen waren als een strenge grootmoeder of grootvader of als de kerk. Ze werkten in de kleine dynamiek met vader en moeder en hadden niet door dat eromheen ook plekken waren, van bijvoorbeeld grootouders of overgrootouders, waar ze onbewust op terechtgekomen waren. Het is dus goed om je bewust te zijn van jouw plek als jij opstellingen begeleidt.
Bert Hellinger heeft mij altijd erg gestimuleerd in het leren houden van de imperfectie. Juist ‘fouten’ kunnen ons verder leiden. Hellinger is altijd bezig geweest met zijn eigen bewustzijnsontwikkeling en voor hem is zijn eigen waarneming, zijn eigen subjectieve reis, heel belangrijk. Hij had er zelfs voor gekozen niet af te studeren in Wenen aan het psychoanalytisch instituut om trouw te blijven aan zijn eigen ervaring. Dat wil ik jou ook meegeven: er is niet een bepaalde leraar, of een bepaalde route of een bepaalde weg – het gaat er iedere keer om wat je er zelf uithaalt, wat je zelf leert en dat je jouw eigen-wijze waarneming volgt.
Uiteindelijk is mijn doel dus niet zozeer jou allerlei methoden te leren, die je als een soort receptenboek overneemt. Soms ben je al heel goed in oude coachingsmethoden, dan kan het goed zijn om die oude methoden even te parkeren. Ik heb ook respect voor de systemische coaches en opstellers met wie je misschien al gewerkt hebt, en je loyaliteit aan hen. Ik nodig je graag uit om dankjewel tegen hen te zeggen. En ik nodig je uit om je open te stellen en oprecht te kijken naar wat er in dit boek staat. Geef mij echt de kans om mijn andere manier van werken te laten zien.
Door: Hylke Bonnema
Bron: Het nieuwe opstellen
