Hans van der Loo: leiders deinen op golven van energie

Hans van der Loo raakte gepassioneerd door allerlei golfbewegingen om ons heen: snelgroeiende bedrijven als Uber en Airbnb. Consumenten die vloedgolven veroorzaakten door de massale aanschaf van iPhones, of die met honderdduizenden naar de Tesla-dealer togen om een auto te bestellen die nog niet op de markt was. Spelers die met honderden miljoenen tegelijkertijd Pokemon Go speelden. #MeToo die gevestigde reputaties in een dag vernietigde. En gele hesjes die opeens het straatbeeld domineerden. Golven zijn niet meer weg te denken, ze zijn van deze tijd. Vroeger was dat anders, toen overheersten vaste elementen. Leven en werk was als het ware bevroren in ijsblokjes die keurig van elkaar waren gescheiden. Inmiddels is de omgeving gaan stromen en nu dus ook gaan golven. Dat vraagt om een heel ander type leiderschap dan we gewend zijn.

Waar ligt het aan?

Hoe dat leiderschap er van nabij uitziet, onderzocht Van der Loo de afgelopen jaren met zijn compagnon Patrick Davidson. Ze trokken de wijde wereld in om wavemakers in allerlei soorten en maten in het wild te bestuderen. Net als antropologen dat doen met vreemde stammen. Waarom ze dat deden? Omdat de gangbare antwoorden om golfbewegingen te verklaren, niet bevredigden. ‘Vaak hoorde je goeroes vertellen dat het te maken had met exponentieel groeiende technologie. Of met disruptieve businessmodellen. Of dat het lag aan geniale ondernemers als Steve Jobs en Elon Musk. Dat was naar ons gevoel maar een deel van het verhaal: het liet zien wat er aan de buitenkant qua technologie, strategie of ondernemerschap gebeurde. Wij wilden meer weten over mensen die al die bewegingen in gang zetten: wat deden ze en hoe dachten ze? Wij richtten ons niet op de vaak overbelichte buitenkant, maar op de onderbelichte binnenkant’. En dus trokken ze erop uit om die wavemakers in hun natuurlijke habitat te spreken en te observeren. Het voerde hen meermaals naar het hol van de leeuw, naar Silicon Valley. ‘Ja, het beloofde land’, lacht Van der Loo. ‘Want daar gebeurde het allemaal. Nou, dat was vrij ontnuchterend. Die grote jongens bij Airbnb, Lyft en andere startups zeiden dat technologie helemaal niet zo bepalend was. Het waren geen hightech bedrijven waar ‘techies’ de boventoon voerden, maar eerder designbedrijven die slimme ontwerpen bedachten. Dan factor 2: de strategie. Het bleek dat je geen duurzame concurrentievoordelen meer kan halen met een vernieuwend businessmodel. Een beetje slimme organisatie verzint er een in een weekend en als die niet goed is, heb je het weekend erop weer een nieuwe kans. Zo moeilijk is het allemaal niet. En het derde aspect: de geniale ondernemers? Nou, zonder afbreuk te doen aan onze leiders, zo geniaal zijn ze niet. Ze zijn slim, jong en durven veel, maar geniaal zijn ze niet.’

Het draait om mensen

‘Uiteindelijk bleek dat het allemaal draaide om mensen. Om gedrag en cultuur die beide gevoed werden door het juiste leiderschap’. Hoe dat leiderschap eruit ziet? ‘Het is deinend en golvend. Wavemakers zijn goed in drie dingen’, vertelt Van der Loo. ‘In de eerste plaats zijn ze bewegelijk, ze passen zij zich makkelijk aan dynamische omstandigheden aan. In de tweede plaats weten ze de kracht van de juiste golf op het juiste moment optimaal te benutten. Net als surfers. In de derde plaats zijn ze in staat om ook zelf golven te maken’. Hoe ze dat doen? Je kunt die vraag volgens Van der Loo het beste beantwoorden als je weet wat het geheim van golven is. Om daarachter te komen trokken ze onder meer naar de TU Delft waar wetenschappers zich bezig houden met de studie naar oceaangolven. Die worden in gigantische bassins levensecht nagebootst. ‘Dat was leuk man’, zegt Van der Loo enthousiast. En hij begint een verhandeling over energiegolven, magnetische golven en watergolven, dat die principes universeel zijn en dat golven eigenlijk middelen zijn om energie te transporteren. ‘En dat is een belangrijk ding’, zegt Van der Loo. ‘Wij denken bij watergolven dat we water zien verplaatsen, maar dat is niet zo. Dat water gaat gewoon op en neer, maar wat we zien verplaatsen is de energie. En zo is dat ook met leiders. Om zichzelf en anderen in beweging te brengen, moeten ze energie genereren. En hoe doe je dat? Door met nieuwe dingen te komen, door ideeën te genereren, door mensen te inspireren. Maar ook door dingen te doen waar je echt in gelooft. Door mensen hoop te bieden. En door ambities net iets verder te leggen, niet tevreden te zijn met nul komma één procent groei.’

Energiebundels

Het eerste geheim: golven zijn energiebundels. Het zijn krachtige bewegingen die een enorme impact kunnen hebben. Wavemakers weten die kracht te gebruiken en op te wekken om hun ambities te realiseren. ‘Het tweede geheim: golven maak je niet alleen, maar altijd samen met elkaar. Golven bestaan bij gratie van massa. Vandaar dat wavemakers zoveel aandacht besteden aan het selecteren van de juiste mensen en de gewenste cultuur. Daarnaast kennen en beheersen wavemakers de wetten van snelgroeiende netwerken. Ze maken op slimme wijze gebruik van ‘netwerkeffecten’ (het feit dat de toename van deelnemers aan een netwerk leidt tot groeiende waarde) en van ‘positieve feedbackloops’. Ze doen er alles aan om in zo kort mogelijke tijd zoveel mogelijk verbindingen te maken’. In Silicon Valley spreekt men in dit verband van ‘blitzscaling’: het zo snel mogelijk opschalen van activiteiten, bedrijven of platforms. ‘Daarbij ontpoppen wavemakers zich als experts in beïnvloeding, besmetting en betovering’, zegt Van der Loo. ‘En als experts in het doorgronden van menselijk gedrag. Dat was een van de opvallende dingen die wij tegenkwamen: hoe al die hightech-types tegelijkertijd zeer geïnteresseerd waren in het doorgronden en verklaren van menselijk gedrag. Niet vreemd als je weet dat ze niet in tegenstelling tot vroegere managers niet zozeer bezig zijn met het verplaatsen van producten, maar met het in beweging brengen van mensen’. Het derde geheim van golven: ze worden gekenmerkt door omslagpunten. ‘Golven gaan voortdurend op en neer. Op het moment dat een golf omslaat en van een hoogtepunt naar een dieptepunt koerst, ziet de wereld er ineens heel anders uit. Denk aan een bedrijf als Nokia dat het ene moment een legende was en even later te boek stond als een loser. In een golvende wereld kan iedereen dat overkomen. Het moeilijke is dat dergelijke omslagpunten niet met zekerheid zijn te voorspellen. Golven gaan per definitie gepaard met onzekerheid. Wavemakers zijn daarop ingericht ze zijn erop uit om op het juiste moment over te stappen op een andere golf. Omdat te kunnen doen moet je explosief zijn. Maar ook soepel en speels. Als de situatie erom vraagt, moet je bereid zijn om bestaande dingen opzij te zetten om abrupt een nieuwe koers in te slaan’.

Unboss en superboss

Wavemakers zijn energiek, verbindend en ze maken optimaal gebruik van omslagpunten en onzekerheid. Hoe zou je dit type leiderschap het beste kunnen omschrijven. ‘Als deinend leiderschap’, zegt Van der Loo resoluut. ‘Deinend in de zin van dynamisch. Maar ook deinend tussen uitersten: enerzijds gedragen ze zich als ‘unbosses’, als leiders op de achtergrond die anderen ondersteunen. Ze weten immers: zonder anderen is er geen beweging en zijn ze niks. Anderzijds manifesteren ze zich ook als ‘superbosses’ die hun mannetje staan. Niet alleen binnen het bedrijf of de beweging, maar ook in de media, waar ze vaak onthaald worden rocksterren. Of er ook Nederlandse voorbeelden zijn wavemakers? In het boek dat we momenteel afronden, zitten verhalen van Jos de Blok van Buurtzorg, Hans Meijer die het concept van de wereldwijd succesvolle hotelketen CitizenM heeft bedacht en nu aan de weg timmert met het nieuwe concept ZOKU, maar ook Theo Meskers die als wethouders de kleine plattelandsgemeente Hollands Kroon op de wereldkaart zette. Wanneer het boek af is? ‘Nooit’, zegt Van der Loo, met een twinkeling in zijn ogen, maar ook met een diepe zucht. ‘Golven gaan maar door. Een boek over golven en de mensen die golven is per definitie nooit af. Maar ik beloof: in september ligt er een spannend boek’.

• Wil je Hans van der Loo live meemaken? Dat kan tijdens de Collegereeks Leiderschap van nu >>>

Door: Eduard van Brakel