Eind vorige eeuw krijgt Peter Frost, een Amerikaanse organisatiedeskundige, kanker.
Hij meent dat dit een gevolg is van overmatige blootstelling aan ‘giftige emoties’ op zijn werk, zoals angst en stress. Hij ziet een parallel tussen het immuunsysteem van een organisatie en die van het menselijk lichaam. Dit systeem moet het organisme vitaal houden en ‘giftige’ aanvallen van buitenaf en van binnenuit opvangen. In zijn idee moeten alle leidinggevenden toxin handlers worden. Ze moeten oog krijgen voor angst en pijn en medewerkers helpen hiermee om te gaan.
De beroemde consultant en schrijver Edgar Schein pikt deze gedachtegang op in een interview in een bekend tijdschrift. Hij herkent zichzelf als adviseur in het beeld van de toxin handler. Een andere grootheid, Manfred Kets de Vries, reageert hier weer op met grote instemming en herkenning. Hij ziet als grootste bron van toxiciteit het verschijnsel ‘overdracht’, ofwel het herhalen van oude patronen uit de kindertijd in het hier en nu. Bijvoorbeeld hoe managers hun medewerkers en bazen verantwoordelijk houden voor wat fout gaat om zo hun eigen angsten (voor eigen tekortkomingen en falen) niet onder ogen te hoeven zien. Essentieel is niet het wegnemen, maar juist het containen van de spanningen om de sociale giffen te ‘metaboliseren’.
Zowel Frost, Schein als Kets de Vries vragen zich vervolgens af wie de toxin handlers zelf helpt om zich te ontdoen van alle ingenomen giffen. Die vraag blijft liggen. In de jaren die volgen na deze publicaties storten talloze onderzoekers zich op de vraag hoe organisaties hun medewerkers ziek en gezond kunnen maken. Heel nuttig en belangrijk. Er is echter niemand die het idee uitwerkt hoe de toxin handlers het organisatorische geheel vitaler en sterker kunnen maken. En hoe ze daar zelf ook sterker en vitaler van kunnen worden.
‘Adviseren vanuit het geheel’ geeft antwoord op deze vragen. Het idee van de interne adviseur als deel van het organisatorisch immuunsysteem kreeg ik via het bekende boekje ‘De Voedselzandloper’ van Kris Verburgh. Dat gaat over gezond oud worden. Uit een groeiende bulk van medisch onderzoek over gezond oud worden blijkt doorslaggevend: (a) micro-ontstekingen in ons lijf, (b) hoe ons immuunsysteem hiermee omgaat en (c) hoe wij met ons immuunsysteem omgaan. Als je de organisatie ziet als een levend systeem, hoe werkt dan de organisatorische immuunfunctie? Dat gaat verder dan de zorgzaamheid die Frost voorstaat. Of het containen van spanningen, hoe belangrijk ook, trouwens. Dat gaat over het sterker maken van het organisatorisch weefsel en het zelfredzamer maken van de cellen daarin. En het gaat over collegiale steun en zelfkennis als ontgifter voor de interne adviseur.
Hoe vind je jouw vitale rol en plek in het grote weefsel van je organisatie, je vakgebied en jouw persoon, elk gevormd in een eigen, bewogen voorgeschiedenis?
Paul Kloosterboer is gespecialiseerd in vernieuwen met professionals. Hij ziet thema’s als strategie, cultuur, leiderschap, intern advies of zelforganisatie als patronen in denken en doen. Hij adviseert en coacht leiders en (teams van) professionals bij het ontdekken en realiseren van waardevollere patronen. Sinds 2012 is hij zelfstandig adviseur en werkt hij samen met professionals uit het hele land.
