De Hongaarse-Canadese arts, trauma-expert en bestsellerauteur Gabor Maté stelt dat veel van ons gedrag niet voortkomt uit bewuste keuzes, maar uit diep ingesleten overlevingsstrategieën die we als kind ontwikkelden. Wanneer we als jong kind ervaren dat bepaalde emoties of gedragingen niet welkom zijn bij onze ouders, passen we onszelf aan om liefde en acceptatie te behouden. Die aanpassing stopt niet bij de kindertijd, maar beïnvloedt ook hoe we als volwassenen omgaan met uitdagende situaties op de werkvloer.
Hoe subtiel trauma leidt tot aangepast gedrag
Iedereen kent wel zo’n collega: degene die zich vastbijt in details en niks durft los te laten, de stille kracht die geen hulp vraagt tot hij uitvalt, of de collega die bij elke opmerking direct in de verdediging schiet.
We ergeren ons eraan, maar zelden vragen we ons af: waar komt dit vandaan? Vaak zijn dit oude patronen die iemand al sinds de jeugd met zich meedraagt.
Kleine, vaak onopgemerkte ervaringen uit de kindertijd zorgen ervoor dat iemand zich aanpast ten koste van zijn authenticiteit. Wat ooit nodig was om pijn of afwijzing te voorkomen, mondt als volwassene uit in overlevingsgedrag: gedrag dat energie kost – voor de persoon zelf én voor zijn omgeving.
Authenticiteit versus acceptatie: de tragische ruil
Volgens Maté heeft ieder kind twee fundamentele behoeften:
- Acceptatie: erbij horen, geliefd zijn, bevestiging krijgen.
- Authenticiteit: jezelf kunnen zijn, inclusief je gevoelens en behoeften.
In een ideale situatie groeien kinderen op in een omgeving waar beide behoeften vervuld worden. Maar als een kind ervaart dat bepaalde emoties of gedragingen de ouderlijke liefde of goedkeuring in gevaar brengen, ontstaat er een innerlijk conflict. Omdat acceptatie voor een kind cruciaal voelt (“als ik niet goed genoeg ben, word ik niet gezien of geliefd”), kiest het kind onbewust bijna altijd voor acceptatie boven echtheid. Of zoals Maté het verwoordt: een kind denkt onbewust, “Als ik mijn gevoelens toon, verlies ik misschien de liefde van mijn ouders. Als ik ze onderdruk, blijf ik geaccepteerd.”
Zo leert het kind vroeg dat sommige delen van zichzelf niet welkom zijn, en verbergt die om geliefd en veilig te blijven. De tragische ruil – authenticiteit inleveren voor acceptatie – ligt volgens Gabor Maté aan de basis van wat hij “het meest wijdverspreide trauma” noemt. (In het Engels spreekt hij over attachment versus authenticity; ik kies hier bewust voor de vertaling acceptatie versus authenticiteit, omdat ik vind dat dit beter aansluit bij hoe we dit ervaren.)
Subtiel trauma: stel je niet zo aan
Het gaat hier niet om grote of zichtbare trauma’s, maar vaak om ogenschijnlijk kleine gebeurtenissen.
- Een kind dat telkens te horen kreeg: “Stel je niet zo aan” als het verdrietig was.
- Het kind dat merkte dat papa alleen blij was met hoge cijfers en zich daarom schaamde voor zijn behoefte aan spel.
- Of een kind dat met een depressieve ouder opgroeit en besluit: “Ik mag geen last zijn, ik moet braaf en zelfstandig zijn.”
Dit soort ervaringen lijken klein, maar ze kunnen maken dat een kind delen van zichzelf afsplitst. Zo ontstaat wat de psychoanalyticus D.W. Winnicott een false self noemde: aangepast gedrag waarbij iemands ware gevoelens verborgen blijven. In Coachen naar de kern – De magie van transformatie beschrijf ik zes soorten false self die je kunt herkennen als overlevingsstijlen. In mijn boek lees je de zes overlevingsstijlen ontstaan en welke soorten subtiele trauma’s daaraan ten grondslag liggen. Bovendien heb ik tegenover de overlevingsstijlen zes archetypen beschreven die laten zien hoe mensen gaan floreren wanneer ze de kracht van hun authentieke kern herontdekken en hun overlevingsstijlen overstijgen.
Het goede nieuws: transformatie is mogelijk
Hoewel deze patronen diep geworteld zijn, benadrukt Maté dat heling mogelijk is. Door bewustwording en door relaties waarin iemand zich veilig voelt om gevoelens en behoeften toe te laten, kan authenticiteit stap voor stap worden hersteld. Precies daar ga ik in mijn nieuwe boek Coachen naar de kern – De magie van transformatie op in. Ik geef handvatten en coachingsinterventies hoe subtiel trauma getransformeerd kan worden. Aan de hand van praktijkvoorbeelden ontdek je hoe coachees oude patronen doorbraken hun ware gevoelens herkenden en daardoor energie en veerkracht hervonden. Heling is niet alleen mogelijk, het is essentieel als we werkelijk willen floreren.
Bron: Coachen naar de kern
Door: Veronique Kilian
