Sociale relaties met collega’s zijn voor veel mensen een belangrijk onderdeel van hun werkplezier. Financiële prikkels kunnen invloed hebben op deze relaties, en andersom kunnen de relaties effect hebben op het effect van de prikkels. Dat toont Joeri Sol aan in zijn proefschrift Incentives and Social Relations in the Workplace. Hij deed onder meer experimenten op de werkvloer.
Een teambonus en relatieve prestatiebeloning kunnen tot een betere werksfeer leiden. Bij deze financiële prikkels hebben de inspanningen van collega’s invloed op elkaars loon. Werknemers hebben hierdoor een extra reden om aardig te zijn tegen collega’s, aangezien een bevriende collega rekening houdt met de effecten van zijn inspanningen op het loon van de ander. Bedrijven die dit niet weten, geven al snel te sterke of te zwakke prikkels.Het kan zinvol zijn beloningen te baseren op beoordelingen door collega’s, hoewel vertekening hier op de loer ligt door vriendschappen of ruzies. Managers kunnen daarom het best collega’s hiervoor zoeken die onverschillig ten opzichte van de beoordeelde staan. Toch is het probleem van gekleurde beoordelingen minder groot dan verwacht; ook hier doen medewerkers beter hun best. Ze willen bevriende collega’s oprecht een goed oordeel kunnen laten vellen, en collega’s die hun niet liggen zich bezwaard laten voelen als ze hun oordeel laten beïnvloeden door de mindere verstandhouding.
Experimenten
Sol keek ook naar de praktijk. Hij voerde twee experimenten uit in kledingbranche. De eerste naar de effecten van een teambonus voor het behalen van een winkel-specifieke target. Er zijn aanwijzingen dat werknemers geprobeerd hebben om deze target te behalen via groepsdruk, weliswaar tevergeefs en ten koste van de relaties op de werkvloer.
In het andere veldexperiment werd de teambonus bepaald met verkoopwedstrijden tussen vergelijkbare winkels. Deze verkoopwedstrijden zorgden voor extra omzetgroei. Het effect was vergelijkbaar voor verkoopwedstrijden waarbij geen bonus te verdienen viel. Ofwel, de voldoening van het winnen van een verkoopwedstrijd kan een voldoende stimulans zijn om harder te werken.
Verschillen
In tegenstelling tot recente literatuur over geslachtsverschillen in de reactie op competitie, vond Sol geen verschillen tussen mannelijke of vrouwelijke winkelmanagers, noch voor de samenstelling van het andere winkelpersoneel. De verkoopwedstrijden hebben het grootste effect op de omzetgroei in winkels waar de winkelmanager en een voldoende percentage van de overige werknemers van hetzelfde geslacht zijn. Dit sluit aan bij verschillende managementstudies die laten zien dat de communicatie vaak beter is tussen managers en medewerkers van hetzelfde geslacht.
*
Joeri Sol (1984) rondde zijn studie Algemene Economie aan Erasmus Universiteit Rotterdam in 2006 af. Hij deed zijn promotieonderzoek bij het Tinbergen Institute en de afdeling Algemene Economie van Erasmus Universiteit. Hij is werkzaam als Universitair Docent aan de Amsterdam School of Economics en het Amsterdam Center for Entrepreneurship.Sol promoveert vrijdag 1 juli 2011 aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.
