Drs. Rutte

Beste Leike,

Raar klimaat hè, in ons land? Niet alleen die krankzinnige hittegolf en de aanhoudende droogte, maar ook het maatschappelijk klimaat. Scherpe polarisatie op social media, moeilijk te volgen overheidsbeleid over Corona, paniekerige berichten over de economie, de betrekkelijke stilte over Trump die probeert de democratie om zeep te brengen door nu al de verkiezingsuitslag in twijfel te trekken.

Ondertussen doen we onze dingetjes op korte termijn, we leven bij de dag en als we uit gewoonte iets zeggen over volgend jaar, voegen we er haastig woorden aan toe als ‘tenzij’, ‘mits’, ‘indien’ en ‘misschien’, ‘hopelijk’ of ‘God verhoede’. We zijn de weg kwijt en juist nu hebben we behoefte aan richting, hoop en wenkende perspectieven die mensen verbinden en verbonden houden. We hebben behoefte aan leiderschap en een visie heeft over hoe we uit de prut kunnen komen.

Maar wat zien we? Gevraagd naar rellen in de hittegolf zei Rutte op 17 augustus: “Dit is losgeslagen tuig, waarbij ik me echt afvraag wat die ouders aan het doen zijn dat ze dit toelaten. Ik ben geen socioloog en wil dat ook helemaal niet zijn. Dit is gewoon idioot gedrag waar ik geen verklaringen voor ga zoeken, het hoort gewoon te stoppen.”

Je hoort wel vaker meningen, gevolg door verontschuldigende opmerking over een gebrek aan professionele kennis van het onderwerp. Sommigen zeggen bijvoorbeeld iets over Corona en voegen daaraan toe “… maar ik ben geen viroloog”. Dat is dan een teken van bescheidenheid, met respect voor hen die er meer vanaf weten. Zo hoor je ook uitspraken dat men weliswaar geen jurist of dokter is, maar….

Wat Rutte zei, lijkt hierop, maar is niet hetzelfde. “Dit is gewoon idioot gedrag waar ik geen verklaringen voor ga zoeken”, is zo’n mening. Wat de oorzaak van het gedrag was, noch wat een mogelijke expert ervan zou kunnen vinden, interesseert Rutte niet: ‘Ik ben geen socioloog en wil dat ook helemaal niet zijn’.

Als ik mild ben, denk ik dat Rutte iets begrijpen verwart met ergens begrip voor hebben. Het eerste is een nieuwgierige poging om zicht te krijgen op achtergronden en de geschiedenis van een fenomeen, het tweede is het accepteren of moreel honoreren van datzelfde fenomeen. Alsof je denkt dat anderen met hun expertise iets goedpraten, wat voor jou niet goed te praten valt.

Maar waarom zegt hij dat hij ook geen socioloog zou willen zijn? Dat lijkt me niet zomaar een feitelijke mededeling over zijn persoonlijke beroepskeuze. Zo’n zin heeft een functie, een bedoeling in zijn statement. Hij schept daarmee een sfeer dat sociologen begrip hebben voor wat hij niet wil begrijpen, dat sociologen goedpraters zijn of zwatelende intellectuelen die zijn makkelijke meningen nodeloos compliceren.

Hij wijst daarmee niet alleen het gedrag van de jongeren af, maar diskwalificeert ook een beroepsgroep die er wellicht licht op kan werpen. Als hij het mag, mogen anderen het ook. Hij nodigt uit de eigen onderbuik superieur te achten en mogelijke expertise af te wijzen. Bijvoorbeeld: “Ik ben geen viroloog, dat zou ik ook niet willen zijn, maar dat virus moet nu stoppen”, of “Ik ben geen natuurkundige, zou dat ook niet willen zijn, maar dat 5G veroorzaakt Corona”, of “Ik ben geen historicus, zou dat ook niet willen zijn, maar grote leiders als Ghandi, Mandela, Kennedy of Drees hadden geen visie”.

Mensen die sociologie wel serieus nemen, wijzen erop dat jongeren dit type gedrag door de eeuwen heen hebben geleverd: nozems, pleiners en dijkers, palingoproerkraaiers, provo, krakers enzovoorts. Het deed mij denken aan de verzuchting van Socrates, die ver voor onze jaartelling al vond dat de jeugd zich niet beschaafd gedroeg.

De historicus Rutte zou er goed aan doen om nog eens een geschiedenisboek open te slaan. Veel grote historici keken heel sociologisch naar het verleden. Of wil hij eigenlijk ook geen historicus meer zijn, is dat niet populistisch genoeg?

Groet, Jaap

Veranderkundigen Leike van Oss en Jaap van ’t Hek schreven samen veel boeken over verandermanagement en veranderkunde. Daarnaast schrijven ze elkaar brieven. Hun nieuwste boek is onlangs verschenen: Onmacht >>>