In welk opzicht verschilt Strategisch Omgevingsmanagement (SOM) van andere methoden en strategieën voor stakeholder of omgevingsmanagement? Wat is er anders aan SOM? Dat lees je in dit artikel.
Geschatte leestijd: 5 minuten
Inhoudsopgave
Overkoepelende begrippen
Naast het overkoepelende begrip omgevingsmanagement worden ook begrippen en omschrijvingen gehanteerd die gerelateerd zijn aan het analyseren en managen van de contacten met stakeholders. Zo wordt er sinds de jaren zestig, als er sprake is van participatie van overheid en bedrijfsleven, gebruikgemaakt van stakeholderanalyses.
In het algemeen te beschouwen als een invloedsferen- of stakeholderkaart waarin categorieën stakeholders geïdentificeerd worden. Vanuit deze analyses wordt nu vanuit verschillende richtingen de stap gezet van stakeholderdialoog via stakeholdermanagement naar omgevingsmanagement.
In de illustratie worden de begrippen onderling gerelateerd en zijn de beschrijvingen daarop aangepast.
Stakeholder
Stakeholder = een persoon of organisatie die invloed ondervindt (positief of negatief) of zelf invloed kan uitoefenen op een specifieke organisatie, een overheidsbesluit, een nieuw product of een project.
Stakeholderdialoog
Stakeholderdialoog = letterlijk, de dialoog met of tussen belanghebbenden. De dialoog gaat in op de interactie tussen de organisatie met haar stakeholder(s), daarmee is de definitie van de stakeholderdialoog smaller dan die van stakeholdermanagement. Het woord dialoog brengt met zich mee dat er sprake is van het uitwisselen van standpunten en belangen, veelal over een langere periode.
Stakeholderstrategie
Stakeholderstrategie = de strategie van een organisatie die aangeeft met welk doel, welk type relaties met welke stakeholders zullen worden ontwikkeld en welke middelen daarvoor beschikbaar zijn.
Stakeholdermanagement
Stakeholdermanagement = management wordt omschreven als een proces waarbij de inspanningen/activiteiten van de organisatieleden gecoördineerd en gestuurd worden in de richting van de realisatie van het gemeenschappelijk doel. Bij stakeholdermanagement gaat het dan om een organisatieproces dat erin voorziet dat een bedrijf een relatie met haar stakeholders ontwikkelt die past bij het belang van die stakeholders, bij het bedrijf en de bedrijfsactiviteiten. Gebaseerd op wederzijds respect voor elkaars belangen en gericht op het realiseren van toegevoegde waarde voor alle partijen. Stakeholdermanagement geeft invulling aan de stakeholderstrategie.
Stakeholderkaart
Stakeholderkaart = het maken van stakeholderkaarten of invloedskaarten is gemeengoed geworden in de afgelopen decennia, een instrument bij het stakeholdermanagement. Bij de start van een project worden de reeds bekende stakeholders ingevuld op een kaart waarop de categorieën (bedrijfsleven, bewoners, natuur- en milieuorganisaties, overheid) en de mate van invloed worden gecombineerd in een cirkeldiagram. Een onderliggend stakeholderonderzoek geeft inzicht in de houding van de partijen en de onderlinge verhoudingen; zijn het medestanders, of tegenstanders, hebben ze veel of weinig invloed?
Issue
Issue = een betwistbaar punt of een betwistbare kwestie, die consequenties heeft voor de strategie van een organisatie. Issues zijn ‘bewegende’ publieke opinies met voor- en tegenstanders. Een voorbeeld van een maatschappelijk issue is rekening rijden en ondergrondse CO2-opslag. Daarnaast zijn er project-issues, ‘bewegende’ publieke opinies over projectgerelateerde thema’s als zichthinder, geluidsoverlast, afname
van de biodiversiteit.
Issuemanagement
Issuemanagement = een begrip dat komt uit het bedrijfsleven. Het is erop gericht de omgeving van het bedrijf te scannen op issues die op hen afkomen en waarop het bedrijf zich wil voorbereiden. Issuemanagement is het analyseren van issues, gevolgd door acties om harmonie tussen organisatie en samenleving te doen ontstaan. Belangrijk begrip bij issues is ‘toekomst’. Issuemanagement houdt zich namelijk in belangrijke mate bezig met voorspellen. Issues staan niet op zichzelf, en duiken ook niet onverwacht op. Issues zijn gegroeid vanuit een trend, of hebben deze trend doen ontstaan.
Definitie omgevingsmanagement
Omgevingsmanagement = de combinatie van stakeholdermanagement en issuemanagement. De praktijk leert dat ‘omgevingsmanagement’ ook als nieuwe term voor het traditionele stakeholdermanagement wordt gebruikt.
Strategisch Omgevingsmanagement
Strategisch OmgevingsManagement = een op de Mutual Gains-filosofie gebaseerde aanpak van omgevingsmanagement. Het brengt met issues als vertrekpunt de belangen en standpunten van stakeholders in beeld en ontwikkelt op basis daarvan, proactief, een strategie waarmee de organisatie- en/of projectdoelen worden gerealiseerd en gelijktijdig een duurzame relatie met de omgeving wordt aangegaan.
SOM = mediation en polderen?
In de top vijf van vragen over SOM staat de vraag ’Is SOM hetzelfde als polderen of mediation?’ hoog genoteerd. Het antwoord daarop is nee. Hoewel mediation is gebaseerd op hetzelfde Mutual Gains-gedachtegoed als SOM, is een belangrijk verschil dat een mediator erbij wordt geroepen als er een conflict is ontstaan, terwijl SOM ook kan worden ingezet om een conflict te voorkomen.
Mediation
Mediation gaat uit van onbevangen ontmoeten, terwijl SOM juist een uitgebreide analyse vooraf laat gaan aan de eerste gesprekken. En, een derde onderscheid; bij SOM worden belanghebbenden actief betrokken. Bij mediation hoeft dit niet het geval te zijn. Denk aan een echtscheiding waarbij ouders wel, maar hun kinderen veelal niet direct als belanghebbende, onderdeel zijn van het traject.
Polderen
Wat polderen betreft: het ontstaan van dit consensusmodel gaat terug tot de Middeleeuwen. Toen moesten boeren, edelen, stedelingen en overige burgers samenwerken om dijken te bouwen en zo droge voeten te houden. Dit was alleen mogelijk door samenwerking, ongeacht afkomst of stand. Na jarenlang een van de internationale paradepaardjes van de Nederlandse politiek te zijn geweest, is het poldermodel volgens velen inmiddels synoniem voor een stroperig proces van pappen en nathouden, zonder daadkracht en zonder resultaat.
Bron: Handboek Strategisch OmgevingsManagement
Door: Marc Wesselink, Ronald Paul
