Soms klap je dicht na een scherpe vraag of kritische opmerking. Het voelt alsof de ander jou blokkeert, maar vaak ligt de sleutel bij jezelf. In dit blog onderzoekt Ariane van Heijningen wat er werkelijk gebeurt als je spanning ervaart, waarom dichtklappen zo’n logische reflex is én hoe je kunt leren om juist dan nieuwsgierig te blijven.
Ze zat tegenover me en het duurde maar drie vragen. Drie vragen van mij, en ze zei: “Nu klap ik dicht.” Haar ogen waren helder, haar stem strak. “Jij corrigeert me meer dan anderen, en dan kan ik niet meer leren.”
Ik zag het gebeuren: ze sloot zich af, alsof er een gordijn naar beneden ging. Mijn scherpte had haar geraakt. Te vasthoudend, te confronterend misschien. Ik had het zachter kunnen doen. Maar juist door mijn scherpte werd haar reflex duidelijk, namelijk de verantwoordelijkheid over haar leren naar mij verschuiven: “Jij zorgt ervoor dat ik niet meer leer.”
Dat is de illusie die we allemaal kennen. Dat de ander maakt dat wij dichtslaan. Dat de ander ervoor zorgt dat we niet meer leren, niet meer durven, niet meer doen. Maar als je beter kijkt, zie je dat het mechanisme in jezelf zit.
Waarom je dichtklapt
Dichtklappen is een logische reflex. Het is ons systeem dat kiest voor veiligheid. En er zijn verschillende redenen waarom dat gebeurt:
- Biologie – je zenuwstelsel verwart correctie of een rake vraag met gevaar: je hartslag versnelt, je adem blokkeert, je lichaam roept: stop.
- Cultureel script – we zijn opgegroeid met de code van lief, snel en comfortabel. Directheid of scherpte wordt dan al gauw gelabeld als “te veel”, terwijl het in wezen vaak liefde is voor helderheid.
- Controleverlies – wanneer iemand doorvraagt, heb jij de touwtjes niet meer in handen. Je kunt niet meer alleen zenden, je moet ook ontvangen. Dat voelt kwetsbaar.
Het is belangrijk om te zien dat deze mechanismen niet slecht zijn. Ze zijn er om je te beschermen. Alleen: bescherming is niet hetzelfde als leren.
Het verschil tussen logisch en wijs
De deelnemer in mijn voorbeeld bleef zitten. Ze liep niet weg. Ze koos ervoor om te onderzoeken wat er in haar gebeurde. Samen met mij. Bijzonder dapper. En ze realiseerde zich in ons gesprek dat volgde hoe snel haar ‘veiligheidssysteem’ het overneemt van haar ‘leersysteem’.
Een week later vertelde ze me dat het haar gelukt was in een vergadering om één vraag langer uit de verdediging te blijven, nieuwsgierig te blijven naar wat die rake vraag met haar deed. Waar ze normaal was dichtgeslagen of de discussie had dichtgetimmerd, had ze nu ruimte gemaakt voor zelfonderzoek in haar reactie naar haar collega. In plaats van “Ik vind het vervelend dat je me nu weer het gevoel geeft dat ik het niet goed doe.”, hoorde ze zichzelf zeggen: “Dank, ik kom er zo op terug.”
Dat is het verschil tussen logisch en wijs. Logisch is: je klapt dicht, gaat de ander verwijten maken als het spannend wordt, want je systeem wil veiligheid. Wijs is: je onderzoekt waarom je wilt vechten of vluchten en je blijft, ademhalend, zodat er iets nieuws kan ontstaan.
Wat jij kunt leren
Iedereen kent dit mechanisme. Of je nu leidinggeeft, coacht, een team aanstuurt of ondernemer bent: er zijn altijd momenten waarop iemand doorvraagt en jij voelt dat je liever uitwijkt. Als je juist dáár nieuwsgierig blijft, leer je dingen die je nergens anders leert.
- Je leert spanning zien als informatie, niet als bedreiging.
- Je leert scherper feedback ontvangen én geven.
- Je ontdekt het verschil tussen comfort en echte veiligheid.
- Je oefent om je identiteit los te koppelen van altijd alles moeten weten en kunnen.
Dit zijn geen kleine lessen. Ze raken aan hoe je werkt, hoe je relaties onderhoudt, hoe je leidinggeeft.
Hoe je dit zelf kunt oefenen
Misschien vraag je je af: hoe doe ik dit dan in de praktijk? Je hoeft er geen training voor te volgen om ermee te beginnen. Stel, je zit in een vergadering en een collega zegt: “Waarom heb je dit zo aangepakt?”
- Merk het moment op, en verder even niets. Bewustwording zorgt ervoor dat je niet overvallen wordt door je eigen reflexen, maar kunt kiezen wat je ermee wilt doen.
- Vertraag. Neem een ademhaling extra. Blijf nog een seconde langer in de stilte. Vaak is dat genoeg om niet meteen je oude patroon te volgen.
- Onderzoek je overtuiging. Vraag jezelf af: “Welke overtuiging maakt dat ik dit als bedreiging ervaar?” Schrijf het eens op, zonder oordeel.
- Doe een mini-experiment. In plaats van jezelf te verdedigen, zeg je: “Interessant dat je dit vraagt. Vertel eens wat jij ziet?”
Zo wordt ongemak niet het einde van het gesprek, maar de ingang naar verdieping.
Waarom dit belangrijk is
We leven in een cultuur die gericht is op snelheid, comfort en bevestiging. Maar échte groei vraagt om iets anders: om de bereidheid om geraakt te worden en toch te blijven. Dat geldt voor je persoonlijke ontwikkeling, maar net zo goed voor hoe je leidinggeeft of onderneemt.
De vraag is dus niet óf je dichtklapt – dat doen we allemaal. De vraag is: wat doe je daarna?
Mijn uitnodiging: kijk alvast vooruit naar één situatie in je week waarvan je weet dat het spannend kan worden. Spreek met jezelf af dat je daar één ademhaling langer blijft. Niet makkelijk, maar wél wijs. Welke situatie kies jij?
Ik ben Ariane Van Heijningen en help individuen en organisaties hun belemmerende gedachten te doorbreken. Auteur van 𝗚𝗼𝗲𝗱𝗯𝗲𝗱𝗼𝗲𝗹𝗱 𝗺𝗼𝗲𝗶𝗹𝗶𝗷𝗸 𝗺𝗮𝗸𝗲𝗻 – 𝗵é𝘁 𝗯𝗼𝗲𝗸 𝘃𝗼𝗼𝗿 𝗰𝗼𝗮𝗰𝗵𝗲𝘀 𝗲𝗻 𝗶𝗲𝗱𝗲𝗿𝗲𝗲𝗻 𝗱𝗶𝗲 𝗵𝗲𝘁 𝗹𝗲𝗳 𝗵𝗲𝗲𝗳𝘁 𝗹𝗲𝘃𝗲𝗻𝘀𝘃𝗲𝗿𝗮𝗻𝗱𝗲𝗿𝗲𝗻𝗱𝗲 𝗴𝗲𝘀𝗽𝗿𝗲𝗸𝗸𝗲𝗻 𝘁𝗲 𝘃𝗼𝗲𝗿𝗲𝗻. Genomineerd voor Managementboek van het Jaar 2025.
