Iemand met een burn-out is mentaal, emotioneel, fysiek en spiritueel opgebrand. Vaak rinkelen er al enige tijd alarmbellen; die worden genegeerd tot het huis volledig in elkaar stort. De ziel lijkt zich te hebben teruggetrokken, de zolder lekt, de slaapkamer is verworden tot een rusteloze plek zonder passie, de woonkamer voelt leeg en hol, en het fundament heeft zijn draagkracht verloren.
Ook op neurologisch niveau en in onze hormoonhuishouding laat de kenmerken van een burn-out hun vingerafdruk achter. Bij de een manifesteert een burn-out zich primair via lichamelijke klachten: van vaker ziek of langer spierpijn dan normaal tot het plotseling uitvallen van ledematen.
Ik zat naar de televisie te kijken en wilde een kopje thee zetten. Ik zag het beeld ineens wazig worden en mijn benen weigerden dienst.
Een ander ervaart eerder psychische en mentale klachten, zoals het gevoel de controle kwijt te zijn, piekergedachtes, faalangst of hevige paniekaanvallen.
Tijdens het voorbereiden van een nieuwe presentatie voelde ik paniekgevoelens opkomen die ik amper onder controle kon houden. In plaats van een pas op de plaats te maken, trok ik mijn figuurlijke harnas aan en ging door op wilskracht. Toen ik uiteindelijk voor de zaal stond, nam de paniek me helemaal over.
Stress
Burn-out wordt niet veroorzaakt door stress op zich, maar door het niet meer kunnen ontspannen na stress. Stress is niet meer dan een neutrale term voor spanning. Deze spanning hebben we nodig om zaken voor elkaar te krijgen. Pas als er geen afwisseling is tussen spanning en ontspanning kan neutrale stress veranderen in ongezonde, chronische stress. Ons lichaam komt niet meer uit de waakstand; we staan voortdurend ‘aan’. Om die onrust niet te voelen, zetten we een tandje bij – en zo komen we in een vicieuze cirkel terecht en gaat de onrust mee de nacht in.
Ik fiets op een cirkelvormig plein met mijn twee kinderen. Mijn handtas met al mijn belangrijke spullen ligt in de fietsmand voor het stuur. Tot mijn schrik bemerk ik dat ik mijn kinderen kwijt ben. Ik fiets en fiets in de rondte om ze te vinden. Als ze terecht zijn, blijkt mijn handtas verdwenen. Ik ga weer op zoek. Handtas gevonden, kinderen kwijt, kinderen gevonden, handtas kwijt … Hyperventilerend word ik wakker.
Bore-out
Er kan ook een disbalans in je stresshuishouding ontstaan doordat je niet uitgedaagd wordt: een eentonige baan zonder uitdaging, een studie waar je hart niet ligt. Het ontbreken van gezonde spanning en uitdaging in je leven kan leiden tot een bore-out.
De klachten en symptomen zijn hetzelfde als bij een burn-out. Het dominante onderliggende thema van een bore-out is ‘passie in de schaduw’: je kunt je hart onvoldoende kwijt in wat je doet.
Gebrek aan energie of gebrek aan uitzicht?
Een aantal kenmerken van een burn-out komt overeen met die van een depressie. Lusteloosheid, slapeloosheid, een zekere vlakheid en vergeetachtigheid bijvoorbeeld kunnen bij beide voorkomen. Om de klachten op een juiste manier te duiden is goede diagnostiek nodig. Iemand met een burn-out wil wel, maar kan niet door een gebrek aan energie. Iemand met een depressie zou wel kunnen, maar wil niet. Het leven wordt ervaren als uitzichtloos. Anders gezegd: een depressie is een stemmingsaandoening en een burn-out een energieaandoening. Als een burn-out niet goed begeleid wordt, kunnen er depressieve gevoelens bij komen. Bij zowel depressie als burn-out speelt niet-genomen rouw een rol. Interventies op dit thema kunnen bij beide verlichting geven.
Kenmerken van burn-out
Mentaal
- Concentratieproblemen
- Vergeetachtigheid
- Hoofdpijn
- Energetische drukte in je hoofd
- Malende gedachten
- Piekergedachten
- Controleverlies
- Twijfelachtiger dan ‘normaal’
- Cynisme
- Angsten
- Paniekgevoelens
- Negatief zelfbeeld omdat je jezelf niet meer herkent
- Overzicht kwijt zijn
- Niet meer kunnen relativeren
- Neiging om te vluchten in verslavingen (roken, alcohol, pillen, drugs, bingewatching)
Emotioneel
- Prikkelbaar
- Nergens zin in hebben
- Huilbuien
- Woedeaanvallen
- Gepantserd hart
- Pijn op het hart (druk op het borstbeen)
- Emotionele vermoeidheid
- Sociale contacten vermijden
- Focusverlies
Fysiek
- Vermoeidheid die niet overgaat
- Wazig zien of druk op ogen
- Duizeligheid
- Overgevoelig voor aanrakingen
- Overgevoelig voor geluid
- Snel overprikkeld zijn
- Hoge ademhaling
- Hoge hartslag
- Verschijnselen van lage weerstand, veel of lang griep, verkouden
- Uitvalsverschijnselen (tijdelijke verlamming of gevoelloosheid)
- Vage fysieke klachten
- Geen zin in seks
- Sporten gaat zwaar
- Lichaam herstelt langzaam van spierpijn
- Eczeem
- Hoge bloeddruk
Spiritueel
- Zielsmoe
- Ervaren van betekenisloosheid
- Ontbreken van gevoel van eigenwaarde
- Gevoel jezelf kwijt te zijn
- Wrokkig
- Neurologisch en hormonaal
- Slapeloosheid
- Verstoord immuunsysteem
- Verstoorde spijsvertering
- Te hoog cholesterolgehalte
- Verhoogd cortisolniveau (kan leiden tot bijnieruitputting)
Bron: Van burn-out naar levenszin
Door: Jane Alice Coerts
