Organisatieadviseur Arie Molenkamp RO heeft zijn columns over internal auditors en controllers samengebracht in een boekje. Daarin ontbreekt de kritische noot niet. Zijn column over het rapport van AFM uit 2013 over de vier grote accountantsorganisaties heeft grote actualiteitswaarde nu de AFM deze 4 grote kantoren enorme boetes heeft opgelegd.
De vier grootste accountantskantoren van Nederland zijn flink tekortgeschoten in hun boekhoudcontroles. De Autoriteit Financiële Markten (AFM) legt deze ‘Big 4’ daarom boetes op. Het gaat om PwC, EY, KPMG en Deloitte. Volgens de AFM hebben deze kantoren ‘niet aan hun zorgplicht voldaan’. De boetes lopen uiteen van 845.000 euro tot 2.230.000 euro. Dat meldt de NOS vandaag.
Arie Molenkamp schreef in 2013 al de volgende column over een kritisch rapport van de AFM over deze ‘Big 4’.
In haar rapport over de ‘Naleving overgangsregeling scheiding controle en advies’ spreekt de AFM duidelijke taal. De AFM concludeert dat de ‘BIG 4’ kantoren niet hebben gehandeld naar de geest van de wet. De AFM neemt zelfs het woord ‘onethisch gedrag in de mond’. Vlak voor de ingangsdatum van de wet hebben accountants contracten afgesloten die de adviesrelatie met hun controlecliënten lang kunnen bestendigen.
De AFM spreekt niet alleen accountantsorganisaties aan op hun maatschappelijke verantwoordelijkheid; zij schroomt niet om ook raden van commissarissen en auditcommissies eraan te herinneren dat zij oog moeten hebben voor de onafhankelijkheid van de controlerend accountant. De AFM heeft de indruk dat contracten voor het ‘verlenen van nevendiensten’ slechts in een beperkt aantal gevallen door genoemde gremia vooraf zijn beoordeeld en goedgekeurd.
Externe accountants in business?
De vier grootste accountantskantoren reageren ongemeen fel op de aantijgingen van de AFM. Zij zijn het niet eens met de inhoud van het rapport. KPMG, als meest radicale opponent, spreekt zelfs over het gebruik van ‘populistische oneliners’. Desondanks houden de meeste kantoren de gewraakte (raam)contracten tegen het licht. Dat leidt al snel tot de ontboezeming dat men een aantal contracten zal aanpassen of beëindigen.
Commissarissen reageren niet
Commissarissen noch andere leden van auditcommissies hebben openlijk gereageerd op de conclusies en bijbehorende vermaningen van de AFM. Voor wat betreft commissarissen is dat wel verklaarbaar; het is vooral de certificerende taak van de accountant die hen regardeert. Hoewel een commissaris als lid van een auditcommissie verantwoordelijk is voor het beoordelen en monitoren van de onafhankelijkheid van de externe accountant, is hij meestal niet betrokken bij afspraken met de externe accountant over zowel de operationele invulling van de certificerende taak als over advieswerkzaamheden.
Was de controller op de hoogte?
De vraag is natuurlijk wie binnen de organisatie nu wel bij de opstelling van de gewraakte contracten was betrokken en wie deze overeenkomsten ter goedkeuring aan de ondernemingsleiding of de commissarissen heeft voorgelegd. Vooroverleg met de externe accountant over controleactiviteiten en eventuele advieswerkzaamheden vindt meestal plaats met concerncontrol. Tenslotte is de concerncontroller als ‘second line of defence’ niet alleen verantwoordelijk voor een optimale inrichting en werking van het systeem van management control; hij levert ook een essentiële bijdrage aan de voorbereiding van de besluitvorming door het managementteam en binnen de auditcommissie. Dat laatste in het bijzonder als het gaat over compliance, over manifeste risico’s, over maatregelen van interne controle, over de verslaglegging en over het aangaan van verplichtingen!
Gaat de internal auditor vrijuit?
Ook de auditfunctie zou blaam kunnen treffen. Dat is immers de aangewezen instantie om een onafhankelijk en objectief oordeel te geven over de kwaliteit van inrichting van de organisatie. Bij een risicovol onderwerp als het aangaan van contracten met derden zal de internal auditor zeker geïnteresseerd zijn in de wijze waarop dat cruciale proces is geborgd. Als zou blijken dat de controller onvoldoende betrokken is bij het totstandkomingsproces van contracten met derden, dient de auditor dat aan de orde te stellen.
Van deze onafhankelijke opstelling is natuurlijk geen sprake als er een te innige band is tussen de externe accountant en de internal auditor.
Natuurlijk weten we niet hoe de adviescontracten binnen de betrokken ondernemingen tot stand zijn gekomen. Wel staan onder een contract twee handtekeningen. De ondernemingsleiding zou tezamen met de accountant openheid van zaken moeten geven aan het maatschappelijk verkeer. Op instigatie van de concerncontroller.
Bron: Arie Molenkamp, Auditing Internal Control.
