Ondanks superieure technologie en de meeste robots legt Europa het af tegen de superieure Amerikaanse marktbenadering via platformen.
Nederland wil profiteren van de nieuwe golf van digitalisering door voorop te lopen in het gebruik van robotos en ‘smart technologies’. Toch lijken Amerikaanse bedrijven de winnaars te worden doordat zij gebruik maken van platformen. Hoog tijd dus dat Nederlandse bedrijven hiermee aan de slag gaan.
De afgelopen maanden is er in Nederland een levendige discussie evoerd over het structureel verdwijnen van banen door toenemende robotisering. Robots vervangen medewerkers en kosten banen maar tegelijkertijd kunnen nieuwe bedrijfstakken ontstaan met nieuwe banen. Het Nederlandse Smart Industry-initiatief, dat onlangs groots bijeen kwam en extra steun kreeg van het Ministerie van Economische Zaken, wil bevorderen dat Nederland voorop loopt in de robotisering.
Door onze industrie snel ‘slim’ te maken met robots en ICT, wordt Nederland een aantrekkelijke vestigingsplaats voor productie. Stel je voor: auto’s, textiel, consumentenelektronica: het kan allemaal gewoon weer gemaakt worden in Nederland. Met de aansprekende voorbeelden de moderne fabrieken van Ten Cate (hoogwaardige textiel), Philips (scheerapparaten) en VDL (auto’s) als hoopgevend ‘bewijs’.|
Toch versluieren deze optimistische en hoopvolle verhalen het zicht op een fundamentele verandering van de manier waarop bedrijven innoveren en geld verdienen. Er is een ontwikkeling gaande waarbij bedrijven op slimme manieren samenwerken, samen innoveren en daarbij eveneens op een slimme manier gebruikers betrekken.
Het zijn opvallend veel Amerikaanse bedrijven als Apple, Google, Autodesk, Stratasys (3D-printen) en Uber die hierin voorop lopen, en met succes: zij dicteren de markt en zijn degenen die in het hele ecosysteem van spelers, de meeste toegevoegde waarde genereren en verdienen. Zij zijn ook de spelers die in grote mate bepalen waar nieuwe werkgelegenheid tot stand wordt gebracht.
Als Europa niet snel genoeg inspeelt op deze nieuwe dynamiek, dreigt ze in steeds meer domeinen de concurrentie te verliezen met als pijnlijke eerste waarschuwing: de ’teloorgang’ van de Europese telecomindustrie met Nokia als boegbeeld.
De kracht van platformen
Wat kunnen we leren van de Amerikanen? Zij benaderen de markt op een hele andere manier: niet vanuit traditionele waardeketens met opeenvolgende schakels waarbij de eindproducent (de OEM) de specificaties en prijs dicteert, maar vanuit innovatie-ecosystemen waarbij hele diverse partijen uit wisselende hoeken waarde kunnen toevoegen en elkaar kunnen aanvullen. En dat alles in wisselwerking met eindgebruikers, zodat direct geëvalueerd kan worden welke innovaties wel of niet aanslaan bij gebruikers.
Platformen combineren de volgende ingrediënten:
– Een stuk gedeelde technologie of afspraken, standaarden, protocollen, die zorgen ervoor dat producten en diensten naadloos op elkaar aansluiten, onderling kunnen samenwerken, ‘elkaars taal spreken’. Dat draagt bij aan een superieure gebruikerservaring. In economische termen zorgt deze gedeelde basis voor schaalgrootte.
– Een marktplaats waar vraag en aanbod kunnen samenkomen of op elkaar kunnen worden afgestemd. Dit is een belangrijk mechanisme waarbij door middel van selectie, beoordeling of evaluatie door gebruikers de meest kansrijke toepassingen boven komen drijven. Vaak wordt hierbij gebruik gemaakt van een geavanceerd algoritme om vraag en aanbod op elkaar af te stemmen of om populariteit te bepalen via bijvoorbeeld ranglijsten of reputatiesystemen.
Platformen zorgen op een elegante manier voor coördinatie en afstemming waardoor verschillende bedrijven, overheden en burgers samen kunnen innoveren en waarde kunnen genereren, gezamenlijk zelfs meer waarde dan de spelers afzonderlijk kunnen.
– Platformen zorgen voor een bundeling aan zowel de vraag- als aanbodzijde. Dat maakt het mogelijk om bijvoorbeeld productie en innovatie in gedistribueerde (gedigitaliseerde) netwerken te laten plaatsvinden (denk aan Airbnb, Uber, 3D Hubs) en gebruik te maken van de ‘wisdom of crowds’.
– Ze profiteren van netwerkeffecten: hoe meer gebruikers een platform heeft, hoe aantrekkelijker het voor ontwikkelaars wordt en naarmate er meer toepassingen beschikbaar zijn, wordt het voor gebruikers waardevoller. Populaire platformen worden daardoor alsmaar sterker. De afstand met nummer twee is vaak ook groot.
– Ze hebben een gedeelde basis die relatief eenvoudig kan worden uitgebreid waardoor nieuwe spelers relatief eenvoudig kunnen aanhaken met producten en diensten. Platformen kunnen zo snel opschalen en zich razendsnel uitbreiden richting nieuwe markten. Denk bijvoorbeeld aan de appstores voor mobiele toepassingen die nu ook de markt voor zorgdiensten (‘wearables’ en sensoren), domotica (slimme verlichting en thermostaten) en mobiliteit (navigatie) betreden.
Platformen gaan onze economie domineren
Door toenemende digitalisering (lees: robotisering) krijgen steeds meer domeinen van onze economie te maken met deze nieuwe innovatiedynamiek. Platformen breiden zich uit naar vrijwel alle domeinen van de economie: de maakindustrie, de banken, de zorg, landbouw, logistiek, media en energie. Produceren, financieren, ontwikkelen, distribueren en vermarkten worden dankzij digitalisering on demand, just in time, persoonlijk op maat.
Die tot nu toe gescheiden markten zullen steeds meer met elkaar gaan overlappen. Platformen overstijgen de grenzen van traditionele markten en organiseren zich rond maatschappelijke en economische domeinen en integreren producten en diensten: daar waar de toegevoegde waarde groot is.
In de toekomst zullen platformen de nieuwe pijlers zijn waarop een veelheid aan producten en diensten zal worden voortgebracht. De platformaanbieders hebben een controlerende rol in deze infrastructuren van de toekomst. Zij kunnen de spelregels, de gebruikte technologie en toegang tot de platformen in belangrijke mate bepalen. Zij vangen een vast percentage van alle transacties die via het platform worden afgehandeld.
Amerikaanse bedrijven als Apple, Google, General Electric en Autodesk hebben inmiddels het voortouw genomen en platformen opgezet. Daarnaast wagen nieuwe toetreders als Airbnb en Uber hun geluk, in de hoop een nieuwe Google of Facebook te worden, geholpen door een gunstig Amerikaans investeringsklimaat. Mede tegemoetkomend aan een steeds luider wordende roep aan deze bedrijven om terug te keren naar huis, verplaatsen deze bedrijven steeds vaker productie naar Amerika of doen er, naast hun hoofdkantoren, nieuwe investeringen.
Bovendien blijkt het first mover advantage in veel gevallen extra sterk te gelden bij platformen: zij die het eerst zijn en zo de grootste groep gebruikers aan zich weten te binden, zijn de uiteindelijke winnaars in de markt.
Alles overziend zou dit er wel eens toe kunnen leiden dat Europa het ondanks superieure technologie en de meeste robots, het aflegt tegen de superieure Amerikaanse marktbenadering via platformen waardoor dat continent het meeste profiteert van de komende digitaliseringsgolf. Dat is de échte industriële revolutie en daar kan geen robot tegenop.
Meer informatie
Meer lezen over de kracht van platformen, de opkomst van platformen in domeinen als de maakindustrie, financiering en landbouw. Weten hoe u zelf een goede platformaanbieder kunt worden? En wat u kunt leren van de innovatiestrategie van Amerikaanse platformaanbieders? Lees dan mijn boek ‘De kracht van platformen’.
Auteur: Maurits Kreijveld
