Probeer je eens een organisatie voor te stellen zonder beheersing. Geen handboeken, geen procedures en geen regels. Onmogelijk toch? Ons beeld van een organisatie is ingebrand in ons brein, terwijl het ooit allemaal innovaties waren, ooit is het allemaal bedacht. Terwijl de wereld om ons heen in vliegende vaart verandert, vraag ik mij in mijn nieuwe boek Management Mythes af: Werkt de organisatie nog?
Veel controle, geen verantwoordelijkheid
Met een grote boog vloog de dikke beleidsnota door de lucht en kwam met een doffe klap op de grote vergadertafel terecht. De Secretaris-Generaal, Directeur-Generaal en directeuren keken verschrikt op. “Hebben jullie verdorie allemaal zitten pitten?”, riep Alexander Pechtold uit, destijds minister van Bestuurlijke Vernieuwing en Koninkrijksrelaties. “Lekker voor het vertrouwen, als ik hier een nota krijg die drie jaar geleden geschreven is. Blijkbaar ben ik de enige die het gelezen heeft.”
Alexander Pechtold vertelde mij het verbijsterende verhaal uit zijn tijd als minister van Bestuurlijke Vernieuwing en Koninkrijksrelaties. Een ambtenaar zag het aantreden van Pechtold als een mooie kans om zijn nota opnieuw voor het voetlicht te brengen. De drie jaar oude nota werd voorzien van een nieuwe datum en werd het parafencircuit ingeschoten. Deze beleidsnota, voorzien van alle benodigde parafen, zou na de goedkeuring van Pechtold naar de Tweede Kamer gezonden worden. Wat niemand in de hiërarchische controlestructuur had gelezen, was de planning achterin het document. Deze planning bevatte actiepunten die twee jaar geleden gerealiseerd moesten worden. En dat kan alleen in Back to the future…
Pas op voor bijwerkingen
Organisaties hebben controlemechanismen ingebouwd om schadelijke fouten te voorkomen. Nuttig als je diepzeeduiker bent en je hebt een buddy nodig, die regelmatig onder water checkt of je nog wel in de buurt bent. Maar zeker in grote organisaties is de controlewoede doorgeschoten. Vaak staan procedures logisch en normaal menselijk handelen in de weg. Beheersing heeft nogal vervelende bijwerkingen. Bij een overmatige toepassing van controle neemt het het gevoel van verantwoordelijkheid af. Terwijl verantwoordelijkheid juist de natuurlijke manier is om te komen tot resultaten. Er is nog een schadelijk bijproduct. Beheersingsmaatregelen beknotten de autonomie van mensen, en laat dat nu toch de belangrijkste intrinsieke motivator zijn die de mensheid beweegt.
Kan het ook anders?
Het Voorburgse Finext laat zien dat het anders kan: Zonder managers en zonder regels. Wim Heuvelman van Finext: “De Finext manier is: Wij hebben geen budget, wij hebben gezond verstand. Dus een Finext-collega geeft gewoon uit wat zij of hij denkt dat nodig is. Als iemand een budget heeft dan wordt het opgemaakt. Zonder budget word je gedwongen om heel goed na te denken. Als je thuis een grote uitgave doet, dan overleg je toch ook even.” Aangezien alle financiën voor iedereen binnen Finext volledig transparant zijn, is een grote uitgave of salarisverhoging direct zichtbaar in de financiële performance van een team. Wim Heuvelman: “Die transparantie in combinatie met onze waarden zorgt voor het zelfregelend vermogen onder collega’s.”
Beheersing is een van de vijf mythes die ik tegenkom tijdens de ontdekkingsreis in mijn tweede boek: Management Mythes. Naast beheersing worden management, motivatie, specialisatie en vergaderen tegen het licht gehouden. In deze zoektocht geven vooraanstaande gidsen richting, zoals digitaal leiderschapsexpert Menno Lanting, generatiespecialist Aart Bontekoning en gedragswetenschapper Ben Tiggelaar. Daarnaast vind je veel praktijkvoorbeelden van ondernemende verkenners als Voys Telecom, Finext, Hoppenbrouwers en Effectory, die laten zien dat organisaties ook echt anders kunnen werken. Bij elke mythe krijg je praktische tips waar je morgen mee aan de slag kunt om jouw organisatie te innoveren voor betere prestaties en gelukkige mensen.
