Kijk eens goed naar een oude barstende asfaltweg. Je ziet scheuren, maar daarin ook talloze nieuwe plantjes kiemen en groeien.
Het asfalt staat voor de oude samenleving, maar het nieuwe staat al klaar. Hoe kunnen lokale bestuurders samen met burgers dit nieuwe leven, dat ontstaat door decentralisatie van overheidstaken, stimuleren, verzorgen en behouden? Van 3.0 naar 4.0 In Werken aan de wakkere stad: Langzaam leiderschap naar gemeenschapskracht tonen Jan van Ginkel, directeur van de gemeente Zaanstad (daarvoor was hij dat in Schiedam), en Frans Verhaaren (organisatieadviseur, executive coach) zich bijzonder gefascineerd door al dat nieuwe leven. Het boek gaat over hoe sturing is te geven aan het huidige decentralisatieproces waarbij overheidstaken naar gemeenten worden geheveld. Het gaat over hoe gemeenten zich kunnen verbinden met onderstromen in de lokale samenleving en zich kunnen ontwikkelen tot vitale gemeenschappen. Hoe kan gemeenschapskracht de vanzelfsprekende basis worden waarop de publieke ruimte wordt georganiseerd? Hoe gaan we naar samenleving 4.0? Samenleving 3.0 (corporatief, afstemming door onderhandelingen tussen belangengroepen) loopt ten einde. 4.0 moet nog ontstaan, maar we zien nu al de opkomst van zelforganiserende platformen, netwerken en cocreatieve ecosystemen. We zijn op weg naar een samenleving waarin mensen een zelfsturende rol nemen, van consument meer producent worden, en van individualist worden ze meer actief lid van de civil society. We zijn op weg naar een vitale leefomgeving, een energieke samenleving, waarin de burger op eigen kracht invulling geeft aan zijn burgerschap; de markt doet dat met sociaal ondernemerschap. De overheid zal ‘gelaagd’ moeten gaan sturen: soms faciliterend, soms kaderstellend, dan weer dwingend en overnemend, afhankelijk van de situatie. Het is én overheidssturing én burgersturing. Je zou het krachtenveld van een vitale samenleving in een schema kunnen samenvatten (zie figuur in de pdf). Een vitale gemeenschap is voor velen nog een zweverig ideaal, maar in werkelijkheid is het een onmisbare toegangsweg tot het gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen voor toepassing van waarden die onze wereld leefbaar maken. ‘Gemeenschapskracht is het nieuwe weefsel van de toekomst’ Zo is veiligheid sterk afhankelijk van de kwaliteit van het buurtleven. Of neem gespecialiseerde zorg; die kun je kopen, maar wezenlijke aandacht voor ouderen of gehandicapten is niet te koop. Die kunnen alleen mensen met oog voor elkaar in een betrokken, lokale gemeenschap geven. Deze waarden maken het leven de moeite waard. Het gaat verder dan burgerkracht, want dat gaat over de individueel geëmancipeerde burger. Het gaat vooral over gemeenschapskracht, een vitale, bruisende leefgemeenschap. Dat heet de wakkere stad. Lees het hele artikel (pdf) in Management Executive.
