Met nieuwe manieren van organiseren, veranderen ook de waarden en inzichten over hoe onze maatschappij zou moeten functioneren. Daarover kun je verheugd zijn als de nieuwe idealen je passen. Het kan ook frustreren. Als je hiermee iets kwijtraakt waaraan je gehecht was, als het zekerheden onder je bestaan wegneemt, dan voelt dat niet fijn.
Het is de onmacht die mensen voelen als hun functie verdwijnt; alsof ze jaren werk hebben gedaan dat er eigenlijk niet toe deed. Het is de onmacht die ontstaat als je zzpʼer wordt omdat je anders geen werk meer hebt, terwijl je omgeving je doet geloven dat dit je eigen keuze is. Het is de onmacht die je voelt als je niet meer voor die cliënt mag zorgen, omdat het nieuwe beleid voorschrijft dat die nu voor zichzelf moet zorgen; voor alleen op afstand ondersteunen, was je het vak niet ingestapt. Het is de onmacht die ontstaat, omdat je vakmanschap wordt ingekaderd in protocollen, KPI’s en verantwoordingstabellen. De inhoudelijke waarden maken plaats voor abstracties en kwaliteit wordt ingeruild voor kwantiteit; alleen wat
opgeteld kan worden, lijkt van waarde.
Onmachtig
Ook als nieuwe idealen je wel passen, kun je je onmachtig voelen. Omdat al
die anderen het niet begrijpen. Omdat het niet werkt zoals je had bedacht.
Omdat ambtelijke molens traag gaan terwijl jij snel wilt. Omdat die oude wereld niet begrijpt dat het nodig is om fundamenteel te veranderen.
Het is de onmacht die je voelt als je tijdens een demonstratie tegen het klimaatbeleid wordt gevraagd naar je eigen bijdrage aan de verbetering daarvan; alsof jij het alleen kunt oplossen en de regering er geen verantwoordelijkheid voor draagt. De onmacht die ontstaat als ondanks pogingen om opgavegestuurd en wijkgericht te werken opnieuw een bureaucratische reflex optreedt, terwijl we toch echt minder regels wilden.
Het is de onmacht van de stagnatie, het onvermogen om beweging te krijgen in vastzittende patronen. Het is de onmacht die je voelt als het systeem steeds opnieuw terugveert en vastloopt in oude patronen, terwijl je zulke mooie alternatieven voor je ziet en die maar niet gerealiseerd krijgt.
Fundamentele verandering, verandering van de uitgangspunten van je werk, leidt altijd tot onvermogen, hoe hard veranderaars je ook willen doen geloven dat dit niet zo is. Verandering brengt nu eenmaal ongemak, onhandigheid en onzekerheid met zich mee. Als het onvermogen dat daaruit voortkomt te groot is om op te lossen, kan dat onmachtig maken.
Bron: Onmacht. Onmacht staat op de longlist voor Managementboek van het Jaar én is genomineerd voor Ooa Boek van het Jaar
Door: Leike van Oss, Jaap van ’t Hek
