Hoe De logica van de lappendeken en De kracht van Theorie U samen richting geven aan maatschappelijke verandering
Maatschappelijke opgaven als klimaatadaptatie, kansengelijkheid of woningnood vragen niet alleen om technische oplossingen, maar vooral om samenwerking. Niet zelden ontstaat er dan een lappendeken van losse initiatieven. Dat lijkt chaotisch, maar wie beter kijkt, ontdekt een logica – en een kracht. Twee recente boeken helpen om die kracht te benutten: De logica van de lappendeken van Hans Vermaak en De kracht van Theorie U van Eric Edens, Ilona Goessens, Nancy Kalbvleesch, Jannet Koster en Ietze Oostinga.
Meebewegen zonder de greep te verliezen
Hans Vermaak stelt in zijn boek dat maatschappelijke verandering vaak ontstaat zonder centraal plan, via een lappendeken van praktijken die op verschillende plekken en momenten ontstaan. Verandering komt voort uit het leggen van slimme verbindingen tussen die praktijken, niet uit controle of blauwdrukken. Verbindingswerk, noemt hij dat. Het vraagt om een andere manier van kijken, organiseren én interveniëren: adaptief, relationeel en met gevoel voor timing en context.
Luisteren naar wat wil ontstaan
In De kracht van Theorie U staat een proces van diepe verandering centraal. Het boek, dat de inzichten van Otto Scharmer toegankelijk maakt voor het Nederlandse publieke domein, beschrijft hoe je via co-sensing, presencing en co-creatie kunt komen tot gedragen, betekenisvolle oplossingen. In plaats van direct op te lossen, vraagt het proces om vertraging: om echt te luisteren, patronen te doorzien en samen nieuwe beelden van de toekomst te verkennen. Met als resultaat: een lapje aan de lappendeken.
Een ontmoeting in het midden
Beide boeken leggen de nadruk op het belang van ruimte maken voor wat zich aandient. Waar Vermaak spreekt over het herkennen van ‘verbindingspotentieel’ tussen bestaande praktijken, nodigt Theorie U uit tot het creëren van open, veilige omgevingen waarin mensen zich kunnen uitspreken en samen kunnen leren. Ze delen de overtuiging dat diepgaande verandering ontstaat in de ontmoeting – niet van bovenaf, maar van binnenuit en tussen mensen.
Praktijkvoorbeeld: een gemeente in beweging
Denk aan een gemeente die de leefbaarheid in kwetsbare wijken wil verbeteren. In plaats van een top-down beleidsplan, besluit men bestaande wijkinitiatieven te verbinden. In de geest van Vermaak zoekt men naar gedeelde waarden, complementaire acties en tijdelijke allianties. Tegelijkertijd wordt via Theorie U ruimte gemaakt voor reflectie en het gezamenlijk doorleven van het vraagstuk. De twee benaderingen versterken elkaar: de lappendeken krijgt richting, en de U-beweging krijgt wortels in de praktijk.
Van fragmentatie naar veerkracht
Waar De logica van de lappendeken vanuit een conceptueel kader laat zien dat fragmentatie niet per se een zwakte is, maar juist een bron van vernieuwing, helpt het doe-boek De kracht van Theorie U om van binnenuit samen betekenis te geven aan de richting waarin we bewegen. Beide boeken nodigen uit tot (zelf)leiderschap dat luistert, verbindt en de toekomst niet dicteert, maar mede laat ontstaan. Of zoals Otto Scharmer het zou zeggen: aansluiten op de emergente toekomst; de toekomst die naar ons toekomt.
Beluister de podcasts:
Over de Theorie U
Over De logica van de lappendeken
Door: Ietze Oostinga (mede-auteur van De kracht van Theorie, en systemisch veranderaar in het publieke domein)
