Slimmer werken om innovatie- en concurrentiekracht te vergroten

Een belangrijke hefboom die de innovatie- en concurrentiekracht van bedrijven vergroot, is slimmer werken. Die term is begin deze eeuw door werkgevers en vakbonden gemunt, toen ze naar manieren zochten om de arbeidsproductiviteit te verhogen. Het idee was dat dit bij uitstek zou kunnen door het werk anders in te richten. Werknemers zouden onder andere meer verantwoordelijkheid moeten krijgen, zoals vormen van zelfsturing en zelfroosteren.

Die aanname bleek te kloppen: de productiviteitsgroei bij bedrijven die slimmer werken invoerden, lag 9 procentpunt hoger dan bij bedrijven die dat niet deden. Ook verliep het innoveren er effectiever. Bij een andere inrichting van het werk horen andere vaardigheden. De gedachten gaan dan vaak meteen uit naar opleiding, maar dat hoeft niet per se de beste oplossing te zijn. Vaak heeft een bedrijf, zonder het te weten, al de gewenste kennis en expertise in huis. Bij organisaties waar het niet wordt gestimuleerd om initiatief te tonen of kennis te delen en waar fouten snel afgestraft worden, hebben werknemers de neiging om kennis voor zich te houden. Bestaande kennis zal hier eerst gedetecteerd en geactiveerd moeten worden. Stimulerend hr-beleid, in combinatie met cultuur- of gedragsveranderingsprogramma’s, is hier meer op zijn plaats dan extra opleidingen. Ook programma’s die medewerkers aanmoedigen om met ideeën te komen (zoals Moonshots en Attack your Bank bij de Rabobank) kunnen helpen, net als de mogelijkheid om innovatieve ideeën uit te werken in ‘ontwikkelstudio’s’ (zoals bij ingenieursbureau Movares). Geïnteresseerde werknemers kunnen bij Movares een half jaar worden vrijgesteld om in een speciaal daarvoor bestemde ruimte aan een veelbelovende ontwikkeling te werken. Opleidingen aanbieden die louter voortbouwen op bestaande kennis, helpen de productiviteit en het innovatievermogen niet vooruit. De organisatie loopt dan het risico te blijven steken in een ‘competentievalkuil’ en kernrigiditeiten. Het ontwikkelen van nieuwe kennis en vaardigheden stagneert dan, in plaats van te worden bevorderd. Het risico hierop is extra groot als medewerkers relatief oud zijn en zij al lang bij het bedrijf in dienst zijn. Er dreigt dan een steeds grotere versmalling van het palet aan vaardigheden te ontstaan. Her- en omscholing en het aannemen van nieuwe medewerkers zijn dan voor de hand liggender oplossingen, dan een blik met weer dezelfde opleidingen opentrekken.

Mens leert ook bij

In veel doemscenario’s is geen enkele leerstrategie toereikend om uit de greep van robots en computers te blijven: niet alleen routineus cognitief werk, maar gaandeweg ook al het andere werk zou op den duur verdwijnen, vanwege de voortschrijdende humanisering van robots en de opmars van zelflerende machines. Daarbij wordt vaak vergeten dat in de ratrace tussen mens en computer de mens óók bijleert. Er worden vijf strategieën onderscheiden, waarmee de mens zich blijvend van een plaats naast, boven of in de systemen kan verzekeren:

1. Step up (ofwel: zorg dat je het grote plaatje ziet). Bijvoorbeeld het werk van een brand manager die een merk succesvol positioneert.
2. Step aside (ofwel: breng creatieve vaardigheden in). Bijvoorbeeld een reclamemaker die een specifieke doelgroep weet aan te spreken.
3. Step in (ofwel: span robots en computers voor je karretje). Bijvoorbeeld een datascientist die aan- en verkoopgegevens verzamelt en interpreteert.
4. Step narrowly (ofwel: specialiseer je in iets wat geautomatiseerde systemen nog niet kunnen). Bijvoorbeeld disciplines waarin overtuigingskracht een belangrijke rol speelt (zoals sales).
5. Step forward (ofwel: bouw de volgende generatie robots en computers). Bijvoorbeeld een creatieve techneut of degene die zo iemand weet te werven. Maar kijk wel uit dat je geen robots bouwt die ongemerkt jouw taak overnemen …

Samenwerken belangrijker

Andere auteurs wijzen op de voorsprong die de mens heeft als het gaat om samenwerken en communiceren. Dit vergt bij uitstek andere dan analytische vaardigheden en routinematige handelingen – zaken waarin de computer nog steeds niet excelleert. Samenwerken en goed kunnen communiceren zijn veel belangrijker geworden dan ten tijde van de vorige industriële revoluties, waarbij medewerkers vooral solistisch aan smalle taken werkten. In de huidige kennisgedreven economie vindt werken en innoveren steeds meer plaats in groepen mensen met complementaire expertises en rollen, die elkaar moeten kunnen verstaan en met elkaar door één deur moeten kunnen.De communicatie is bovendien sterk van karakter veranderd, doordat er nu moet worden samengewerkt tussen collega’s die zich overal ter wereld bevinden en elkaar niet fysiek ontmoeten (en dat waarschijnlijk ook nooit zullen doen). Een andere typisch menselijke vaardigheid die veel wordt genoemd, betreft het vermogen om snel grote hoeveelheden data te analyseren en schiften. Waar drie decennia geleden het voornaamste probleem was of er überhaupt relevante informatie gevonden kon worden, is nu doorgaans het tegenovergestelde het geval: moderne zoekmachines halen een overdaad aan data binnen, die lang niet allemaal compleet, consistent of betrouwbaar zijn. Wie daar snel datgene uit weet te filteren dat relevant is voor het eigen werk of de eigen organisatie, is van grote toegevoegde waarde. Bij dit soort werk komt nog steeds een grote mate van intuïtie en inschattingsvermogen kijken, ook iets waarin de computer nog wat bijscholing nodig heeft. Dat is ook precies wat de ondervraagde werknemers bij de bezochte bedrijven noemen: de computer genereert geen ideeën, mist creativiteit, weet situaties niet goed op waarde te schatten en snapt niet wat wel en niet past bij een klant. De meesten geloven daarom niet dat hun werk snel wordt weggeautomatiseerd. Zelfs in bedrijven waar de automatisering het werk al ingrijpend heeft veranderd (zoals containeroverslagbedrijf APM Terminals) heerst gematigd optimisme over de werkgelegenheid in de toekomst. Bron: Innovatie Jij.nu Door: Henk W. Volberda

• Wil je Henk Volberda live meemaken? Dan kan tijdens de collegereeks Veranderkunde >>>