Er zijn nu leiders nodig die als ‘ships passing by’ het verschil maken, omdat zij werken vanuit het belang van klanten, inwoners of burgers.
Familiebedrijven en andere organisaties
Bij familiebedrijven is er vaak een 1 op 1 relatie tussen de organisatie en de eindverantwoordelijk leider. In feite is de leider de organisatie. Zonder hem of haar is er geen organisatie. Bij de meeste andere organisaties en zeker bij organisaties in het publieke domein is dat anders. In die organisaties is de leider een tijdelijk fenomeen. Hij of zij wordt op een moment aangesteld en bij het welkom staat eigenlijk al vast dat er binnen vijf tot zeven jaar een afscheid komt. Het komen en gaan van leiders is een natuurlijk proces en komt organisaties meestal ten goede. Een nieuwe leider, een nieuwe periode, nieuwe inzichten en een nieuwe koers in een andere tijd. Niets mis mee. Soms gaat het verkeerd, dan volgen leiders elkaar te snel op. Ik zelf heb meegemaakt dat ik nummer 8 was in een reeks van zeven voorgangers in zeven jaar. Dan is er wel iets mis en kost het veel doorzettingsvermogen om het vertrouwen te krijgen dat jij wel lang genoeg blijft en afmaakt waar je aan begint.
Samenwerkingsverbanden
Je zou verwachten dat dit natuurlijke proces van telkens opnieuw verbinden en weer loslaten ertoe leidt dat leiders met een zekere afstand en onafhankelijkheid hun werk in organisaties uitvoeren. De eigen positie en rol zijn immers per definitief tijdelijk en dat geeft leiders maximaal de kans om los van de eigen positie de beste koers te bepalen voor hun organisaties. In de praktijk blijkt dat niet altijd zo te zijn. Ik ben in mijn werk vaak bij fusies of samenwerkingsverbanden betrokken en ik merk dat leiders het in zo’n proces lastig kunnen hebben. Niet altijd lijkt bij dit soort processen het belang van de stakeholders, de klanten, burgers of inwoners voorop te staan.
Soms lijkt het alsof het belang van de eigen organisatie, het belang van het behoud van werkgelegenheid voor de eigen mensen of de wens om zelf eindverantwoordelijk te blijven, de feitelijke inzet van de leider bepaalt. Er ontstaat dan een soort van protectionistisch gedrag en de samenwerkings- of fusiepartners hebben moeite om elkaar te vinden en gezamenlijk koers te bepalen. Het zoeken naar win-win en het denken in wederzijds belang is dan nodig om een doorbraak in de samenwerking te realiseren. In fusie- en samenwerkingsprocessen zijn dit vaak schaarse competenties. Leiders die beseffen dat zij in de lange geschiedenis van de organisaties ‘ships passing by’ zijn en het kunnen opbrengen om met enige afstand het proces te beschouwen, zijn goud waard op zo’n moment. Zij zijn in staat om vanuit het belang van de klant, inwoner of burger de stappen te zetten die nodig zijn en zorgen voor de doorbraken. Zij bekommeren zich niet om hun positie en hebben bewust of onbewust het zelfvertrouwen dat er voor hen altijd plaats is.
Decentralisering
Het publieke domein is op dit moment enorm in beweging. Het Rijk decentraliseert veel taken, budgetten en verantwoordelijkheden naar de lagere overheden. Gemeenten bereiden zich voor op die taken en zoeken de samenwerking om dit goed en binnen het toegekende budget uit te kunnen voeren. Er is sprake van een gigantisch veranderproces. Veel organisaties in het publieke domein zijn bezig met de zoektocht naar nieuwe werkwijzen, nieuwe processen en nieuwe samenwerkingsvormen. Qua omvang uniek voor publiek Nederland. Die zoektocht naar efficiënte en effectieve uitvoering vraagt op alle niveaus om een nieuw type leiderschap van managers en bestuurders. Leiders die als ‘ships passing by’ het verschil maken, omdat zij werken vanuit het belang van klanten, inwoners of burgers. Leiders die onthecht zijn van het bestaande institutionele belang en gecommitteerd zijn aan de doelen waar het echt omgaat. De nieuwe praktijk verlangt of nog sterker eist dit type leiderschap. Omdat vraag altijd aanbod schept, is de huidige beweging een enorme boost voor de leiderschapsontwikkeling in het publieke domein. Hier worden we met elkaar echt weer veel beter van!
Wim Schreuders is zelfstandig interim-manager/adviseur/coach en werkt via zijn eigen onderneming Public Servants BV voor het publieke domein. Hij heeft een brede ervaring als verandermanager in de publieke sector. Lees ook zijn boeken Meer door minder in het publieke domein en Meesterlijk Middenmanagement.
