Rouw en veerkracht, gaat dat samen?

Wanneer we denken aan rouw, associëren we dat vaak met verdriet, verlies en zwaarte. Maar kan rouw ook samengaan met veerkracht? In haar werk als rouwcoach ontdekt Ellen Dreezens keer op keer hoe belangrijk het is om niet alleen stil te staan bij verlies, maar juist ook de veerkracht van mensen te versterken.

Ik sta op een reünie van mijn middelbare school. Thomas, op wie ik vroeger altijd een beetje verliefd was, komt op me afgelopen. ‘Hee Ellen, hoe gaat het?’ ‘Goed’, zeg ik, en met jou? We keuvelen wat over en weer. Thomas blijkt ondertussen twee kinderen te hebben, en ik twee konijnen. ‘Wat doe je tegenwoordig?’ vraagt Thomas. ‘Ik heb mijn eigen bedrijf’ antwoord ik. ‘Gaaf’, is het antwoord. ‘Wat voor bedrijf?”. ‘Ik ben rouwcoach’, antwoord ik. Dan weet Thomas even niet wat hij moet zeggen. ‘Oh’, antwoordt hij, en dan, na een kleine denkpauze: ‘Dat lijkt me heel zwaar’.

Als ik heel eerlijk ben, vind ik het werken met mensen die rouwen lang niet altijd zwaar. Er is ook veel lichtheid en luchtigheid te vinden in deze trajecten. Sterker nog, ik vind dat je als coach daar actief naar op zoek zou moeten gaan. Ik vind dat je als professional die mensen probeert te helpen altijd op twee vlakken zou moeten werken. Je werkt aan de ene kant aan het verwerken van een probleem, uitdaging of verlies. Bij rouw zou je dus bijvoorbeeld inzoomen op de aanleiding voor rouw zelf, welke effecten deze op iemands leven heeft, en welke emoties iemand voelt naar aanleiding van een verlies.

Eerst veerkracht, dan de confrontatie met rouw

Aan de andere kant weet ik dat je soms eerst bezig moet zijn met het werken aan iemands veerkracht. Het leven kan soms zo overweldigend zijn dat sommige mensen het nodig hebben om eerst hun veerkracht te vergroten voordat ze ruimte en dapperheid voelen om hun problemen aan te gaan. Het werken aan veerkracht is dan een voorwaarde om later moeilijke emoties aan te kunnen gaan. Wanneer iemand bijvoorbeeld totaal vast zit in een stressreactie, is het belangrijk om eerst het systeem tot rust te brengen en weer veerkrachtig te maken, voordat de oorzaak van de stress aangepakt wordt. Vaak is het aanpakken van een probleem in eerste instantie niet mogelijk, omdat mensen zich er (tijdelijk) slechter door gaan voelen, en ze dat niet aankunnen. Het versterken van veerkracht is dan een voorwaarde voor het kunnen aangaan van mentale problemen en symptomen.

Daarnaast is de persoon die in jouw praktijk komt omdat hij rouwt, meer dan alleen een persoon die rouwt. Er zijn allerlei andere aspecten aan deze persoon die er ook nog zijn. Wanneer je je alleen op de rouw van je cliënt zou richten, dan verlies je soms de andere (niet rouwende) kanten van een persoon uit het oog. Terwijl deze kanten en kwaliteiten juist aangeboord moeten worden om te helpen om met de rouw te leren leven. Dus, wanneer je je ook richt op veerkracht, geef je ook de veerkrachtige en gelukkige kanten van een persoon de ruimte, en voelt je cliënt dat hij of zij meer is dan alleen de rouw die zich nu aan hem of haar voltrekt. Dat kan voor veel cliënten een anker zijn, iets om weer naar terug te willen keren of om hard voor te werken. Een rouwende cliënt is zoveel meer dan alleen rouwend, je wil hem of haar toch in het totaal zien en begeleiden?

Veerkracht versterkt sociale steun

Een derde reden om je in (rouw)coaching ook op veerkracht te richten is omdat je, wanneer je rouwt, andere mensen nodig hebt om hier doorheen te komen. En die andere mensen vinden het gemakkelijker om met je mee te lopen in je rouw, als je ook af en toe je rouw los kunt laten en bijvoorbeeld ruimte kunt ervaren om met hun mee te leven. Ook daarvoor is de zoektocht naar meer veerkracht erg behulpzaam. Zo kun je soms je rouw even naar de achtergrond brengen om er voor een ander te zijn, zodat zij er op andere momenten weer optimaal voor jou kunnen zijn. Werken aan veerkracht helpt dus om het sociale netwerk van mensen te versterken, en te zorgen dat ze daarop terug kunnen vallen in een moeilijke periode.

In Ieder zijn rouw, mijn boek voor coaches die rouwende mensen willen begeleiden schreef ik al een hoofdstuk over veerkracht. Dit onderwerp bleek zo boeiend te zijn, dat ik er helemaal ingedoken ben, en nu een volgend boek uitgebreng dat specifiek gaat over hoe je als coach samen met je cliënt kunt werken aan het versterken van zijn of haar veerkracht. Deze zoektocht leerde me dat een focus op veerkracht er heel anders uitziet dan een focus op het oplossen van problemen. Anders gezegd: niet ziek zijn nog niet hetzelfde is als floreren. Je zou kunnen denken: wanneer mijn cliënt minder last heeft van de symptomen van zijn mentale moeilijkheden, ontstaat vanzelf veerkracht. Dit is te gemakkelijk gedacht.

Het oplossen van mentale problemen brengt mensen van slecht naar beter, maar niet noodzakelijkerwijs naar een goed leven. Om veerkracht te vergroten is het effectiever om je te richten op het verbeteren van beschermende factoren (zelfredzaamheid, positieve gevoelens) dan op het verminderen van  risicofactoren (depressie en angst). Wil je hier meer over weten? Dan raad ik je van harte mijn nieuwe boek ‘Hoe we tegen een stootje kunnen’ aan!

Door: Ellen Dreezens