Beste Leike,
‘Saamhorigheid’ was de titel en ook de inhoud van een van je vorige mooie briefbloggen aan mij. Je schreef over de sfeer die ontstaat als opeens de trein op een mooie zonnige dag stilstaat en dat een paar uur volhoudt. Ik zag het voor me.
Maar dat woord ‘saamhorigheid’ raakt me ook. Dat bleef deze weken bij me hangen. Het roept een verlangen op, een beetje nostalgisch zelfs, een verlangen naar iets dat we kwijt aan het raken zijn, iets weemoedigs.
Ik vroeg me af waar dat in zit en keek eerst maar eens naar het woord zelf. Er zit natuurlijk ‘samen’ in; dat raakt aan ons verlangen niet alleen te zijn of te staan, de waarde van een relatie met anderen. Maar ook ‘horen’, afgeleid van erbij horen, van verbinding. Als synoniemen worden solidariteit, verbondenheid en eendrachtigheid genoemd.
Saamhorigheid verwijst naar iets dat naar de achtergrond is verschoven in ons verlangen naar vrijheid, autonomie, identiteit en zelfredzaamheid. Zodanig naar de achtergrond dat het nu bijna als heimwee voelt als ik erbij stilsta. Alsof we er -ongemerkt- in onze drang naar individualisering afscheid van hebben genomen. Want hoe minder je elkaar nodig hebt, hoe vrijer je bent, hoe gelukkiger je bent. En daar lijkt het om te draaien.
Je hoeft geen Einstein te zijn om te zien dat we daarin zijn doorgeslagen. Dat we in ons verlangen naar onafhankelijkheid in isolementen terecht zijn gekomen. Dat al die onafhankelijke, autonome zelfredzaamheid ertoe leidt dat we allemaal ‘preppers’ lijken te worden: we maken onszelf gereed om individueel te overleven. De anderen zoeken het maar uit.
Maar dan ‘saamhorigheid’, het idee dat je er samen voor staat. Dat is toch wel heel aantrekkelijk! We schrijven nu samen een boek over Wederopbouw, en ik denk dat saamhorigheid daar wel echt bij hoort. Het vermogen ergens samen voor te staan, samen waarde aan te ontlenen of aan toevoegen, de bereidheid jezelf ook ondergeschikt te maken aan iets groters, de durf jezelf afhankelijk te maken van anderen. Wat zou het heerlijk zijn als we zouden leren dat autonomie niet kan zonder ook afhankelijk te zijn, dat individueel niet zonder sociaal kan, dat het een teken van kracht kan zijn om je te schikken, dat liefde en solidariteit ons vaak meer opleveren dan concurrentie en competitie. Dat we elkaar toebehoren.
Saamhorigheid, ik vind het een aantrekkelijk perspectief voor in de Wederopbouw.
Groet, Jaap
Veranderkundigen Leike van Oss en Jaap van ’t Hek schreven samen veel boeken over verandermanagement en veranderkunde, zoals Onmacht, Onderweg en Meer dan de som der delen. Daarnaast schrijven ze elkaar brieven.
