Hoe ontwikkel je veerkracht en verandervermogen? Hoe kun je zowel geankerd blijven in jezelf als flexibel meebewegen als de omgeving daarom vraagt? Wat helpt om op te staan na tegenslagen, te leren en groeien door moeilijkheden, en je aan te passen aan wat het leven dan ook op je bordje gooit?
Nelson Mandela was voor velen een groot voorbeeld van hoe je tegenslagen kunt ombuigen naar kansen en daar sterker en wijzer door kunt worden. Hij geloofde dat veerkracht niet alleen een individuele, maar ook een collectieve kracht is. Mandela verwoordde de essentie van veerkracht en verandervermogen mooi in het volgende citaat:
‘Do not judge me by my successes, judge me by how many times I fell down and got back up again.’
Humor
Naast rustig en diep ademhalen (om mezelf te ankeren en mijn zenuwstelsel in de meest ontspannen stand te brengen, zodat ik helder kan nadenken), is de oefening die mij het meest geholpen heeft om te kunnen schakelen in uitdagende situaties of om op te staan als ik onderuitgegaan was:
Humor. Ik ben zeker geen grappenmaker of stand-upcomedian en zou mezelf ook niet als de leukste van de klas beschrijven, maar humor heeft mij vaak geholpen om ontspanning te vinden als het leven even zwaar was. Om iets in een ander perspectief te plaatsen – en weer lucht te krijgen en de ruimte, zin en energie te vinden om terug te veren of met nieuwe oplossingen te komen. Humor helpt de verbinding weer te vinden als die even kwijt was en om meer het gevoel van ‘samen’ te creëren. Een ‘kwinkslag’ of ‘twinkeling in de ogen’ helpt om lastige boodschappen net wat makkelijker over de bühne te krijgen. Humor en luchtigheid zijn te trainen: door ze te oefenen creëer je nieuwe gewoonten in hoe je denkt en reageert.
Tact, timing, en sensitiviteit zijn wel belangrijk: zo voorkom je dat humor verkeerd wordt opgevat of tot een breuk in de verbinding leidt. Als humor wordt gebruikt zonder de ernst van de situatie te erkennen, of als het de kernboodschap ondermijnt, kan dit overkomen als respectloos of ongevoelig en kunnen mensen zich niet serieus genomen voelen. Culturele en individuele verschillen spelen hierin een grote rol. En als humor defensief, cynisch of sarcastisch wordt, is het eerder een vorm van sabotage dan dat het helpt. Humor vergt dus wel een bepaalde mate van emotionele intelligentie om de ander aan te voelen en de humor af te stemmen op de situatie.
Is humor niet je ding? Of ben je er juist al keigoed in en wil je andere manieren ontdekken om je veerkracht en verandervermogen te versterken, probeer dan eens een van de volgende oefeningen uit.
Reflectie – jouw secure base
Wie in jouw omgeving is jouw secure base geweest in moeilijke tijden? Op wie kon je terugvallen? Wie bood jou veiligheid, maar daagde je ook uit om stappen te nemen in een richting die goed voor jou was? Ook als dat misschien spannende stappen waren? Als je nu weer in een uitdagende context terecht zou komen, bij welke secure bases of significant others of gewoon ‘fijne mensen’ kun jij dan terecht? Als je die nu niet hebt, wat zou je kunnen doen om die te vinden in je netwerk of omgeving?
Ben jij zelf ook een ‘secure base’ voor anderen? Simon Sinek heeft ‘de 8 minuten-persoon’ bedacht als eenvoudige en krachtige manier om een secure base te bieden. Dit houdt in dat je acht minuten vrijmaakt om oprechte aandacht te geven aan iemand die dat op dat moment nodig heeft, waardoor die ander zich gehoord en gesteund voelt. Een kleine investering van je tijd met een potentieel grote impact op het welzijn van de ander.
Mindset – ongemakkelijk is menselijk
Acceptatie in plaats van het uit de weg gaan of onderdrukken van ongemakkelijke emoties of gedachten is belangrijk voor het ontwikkelen van psychologische flexibiliteit en dus voor veerkracht en verandervermogen. Dit kun je doen door je emoties en gedachten zonder oordeel te observeren. Zie je gedachten als tijdelijke mentale gebeurtenissen in plaats van absolute waarheden. Oefen dit door wie je bent en wat je denkt los te trekken van elkaar (cognitieve diffusie). Zeg bijvoorbeeld ‘Ik merk dat ik de gedachte heb dat ik dit niet kan’, in plaats van ‘Ik kan dit niet’. Stel je voor dat je gedachten wolken zijn die voorbijdrijven. Observeer ze zonder erin mee te gaan.
Ervaren/doen – luisteren naar de aanval
In plaats van direct te reageren op kritiek of weerstand, neem eens een moment om te begrijpen waar de ander vandaan komt. Je kunt bijvoorbeeld de vraag stellen: ‘Wat maakt dit belangrijk voor jou?’ Zoek vervolgens naar manieren om de energie van de ‘aanval’ om te buigen, zonder in de tegenaanval te gaan. In plaats van ‘Nee, dit werkt niet’ kun je bijvoorbeeld zeggen: ‘Interessant, hoe kunnen we ervoor zorgen dat dit in deze context gaat werken?’ Zorg dat je rustig en geaard blijft, zodat je helder kunt reageren. Je kunt dit bijvoorbeeld doen door je ademhaling te reguleren en je lichaamsbewustzijn te oefenen.
Betrokkenheid bij de ander, door oogcontact te maken en empathisch te luisteren, versterkt het gevoel van veiligheid van de ander én jezelf en brengt ontspanning en kalmte. Het kan helpen om rituelen binnen je teams of met je collega-bestuurders te creëren om het gevoel van ‘samen’ te versterken, zoals samen lunchen of samen successen vieren. Dat versterkt de collectieve veerkracht als het even tegenzit. Zorg ook dat je transparant communiceert. Juist in moeilijke tijden helpt eerlijke en empathische communicatie om vertrouwen en stabiliteit te behouden en met elkaar het individuele en collectieve verandervermogen te ontwikkelen.
Door: Monique Hammink
Bron: Van magie naar meesterschap – Ontwikkel de meta-skills die het verschil maken in jouw leiderschap
