Jaren geleden maakte ik, in mijn rol als tenniscoach, voor het eerst kennis met het model over ‘mentale stemmingen’ in de figuur. Het is ontwikkeld door de Amerikaanse sportpsycholoog J.E. Loehr en verheldert in één klap ‘de mentale kleuringen’ in een resultaatgerichte omgeving. De eenvoud van het model sprak mij direct aan. Ik heb dit model gebruikt om mentaliteit in één oogopslag concreet en tastbaar te maken. Vanaf dat moment ben ik de dynamiek van deze stemmingen tijdens wedstrijden gaan herkennen, waarderen en beïnvloeden. Als tenniscoach van professionele tennissers hoef je tenslotte niet te vertellen hoe ze het racket vast moeten houden. Wél wat er op dat moment – vooral op mentaal gebied – voor nodig is om de wedstrijd te winnen.
Juist op de moeilijke momenten in de wedstrijd is het prettig om een ervaren coach naast je te hebben die je in de uitdaging houdt. In 2008 heb ik dit model naar praktijksituaties in het bedrijfsleven vertaald en ben ik leidinggevenden gaan trainen op deze methode.
Hoe ontstaan mentale stemmingen als je weet dat je die altijd zelf bepaalt?
Er zijn vier soorten mentale stemmingen die van belang zijn voor One Minute Coaching. Ze zijn weergegeven in de volgende Van binnen naar buiten: uitdaging (groen), spanning en verkramping (geel), woede en frustratie (rood) en afhaken (grijs).
Het uitgangspunt van dit model is dat je je mentale stemming of gemoedstoestand altijd – onder alle omstandigheden – wel degelijk zelf bepaalt. Hoe logisch dit wellicht ook klinkt, je gemoedstoestanden lijken in het moment vaak een gevolg van de omstandigheden en juist niet iets dat je zelf bepaalt.
Je mindset werkt het effectiefst als je uitgedaagd bent. Als je je uitgedaagd voelt door het doel of de taak van dat moment ben je gefocust, met je aandacht in het hier-en-nu en geniet je zelfs van dat moment, terwijl je niet zeker bent of het goed gaat aflopen. In deze stemming ben je in actie en ga je volledig op in je taak. Je merkt het vooral aan de tijd die op zulke momenten ‘voorbijvliegt’.
Elke mentale stemming heeft voor- en nadelen. De kunst is daar voldoende gebruik van te maken. Het voordeel van de uitdaging is dat je snel beter wordt in datgene wat je op dat moment doet. Het nadeel is dat je met je aandacht ‘verdwijnt’ in het moment en het overzicht kunt verliezen als je er langere tijd ‘in’ zit.
Spanning en verkramping
Spanning en verkramping ontstaan als je tijdens het proces te veel met het resultaat bezig bent. Je bent in deze stemming gefixeerd op de uitkomst van je eigen handelen en druk bezig met slagen of falen. Je gedachten zijn niet in het ‘hier-en-nu’, omdat je vooral in beslag genomen bent door de uitkomst. In deze stemming twijfel je over ‘hoe je bij de ander overkomt’, over het resultaat van je actie, over de beoordeling en ‘wat de ander van jouw prestatie vindt’. In deze stemming is het alsof je je eigen tegenstander bent, tijdens een belangrijke sportwedstrijd.
Deze mentale stemming biedt, anders dan die doet vermoeden, veel mogelijkheden. Het is namelijk een signaal dat je erg graag succes wilt én buiten je comfortzone aan het bewegen bent. Je bent nieuwe ervaringen aan het opdoen, terwijl je op het punt staat om te falen. Niet iets waar veel mensen wildenthousiast over worden, maar het is dé kans om te leren.
Tijdens de coronacrisis kwamen veel ondernemers in de horeca- en evenementenbranche in deze stemming terecht. Door deze stemming te ‘omarmen’, wist een aantal van hen te innoveren of al hun tijd en energie in te steken in een succesvolle omscholing.
Woede en frustratie
Woede en frustratie ontstaan vanuit je verwachtingspatroon over eerlijkheid en rechtvaardigheid. Deze stemming geeft je het gevoel dat je onrecht aangedaan wordt door iemand of iets buiten jezelf. Je voelt je gedwarsboomd in het bereiken van je doelen door een handelswijze van de ander die jouw normen en waarden overschrijdt. Omdat je dit niet had verwacht, zijn woede en frustratie van jouw kant het gevolg.
Ook deze gemoedstoestand heeft voordelen. Als je deze stemming ten goede wilt keren, maak dan gebruik van de enorme energie die frustratie creëert en zet deze om in getergdheid door je energie te richten op zaken waar je direct invloed op kunt uitoefenen.
Sporters die zich ergeren aan inschattingsfouten van de scheidsrechter presteren minder, omdat ze op dat moment niet meer met de wedstrijd bezig zijn, maar meer met de fouten van de scheidsrechter. Als sporters deze energie omzetten in hun sportieve revanche, maken ze effectief gebruik van deze stemming.
Afhaken
Afhaken ontstaat als je niet meer betrokken bent bij je doel of taak, terwijl je ermee bezig bent! Je voelt je op dat moment een buitenstaander bij je eigen acties. Met afhaken zet je jezelf buitenspel. Je neemt afstand van de taak en de situatie waarbij je – wellicht net daarvoor – veel passie en betrokkenheid voelde. Deze stemming kan, net als iedere andere stemming, voor even zijn of voor langere tijd. Een afhaakmoment wordt gebruikt bij een dreigend gezichtsverlies en is hoorbaar aan teksten als ‘het is maar een spelletje’. In de afhaakmodus schamper je met cynisme of scepsis over je eigen prestatie of die van de ander.
Deze stemming heeft, mits goed getimed, zeker ook een goede kant. Als je deze stemming kiest, neem je afstand van de situatie; daarnaast biedt ze je persoonlijke bescherming. Door de blik af te wenden, geef je jezelf de kans positief te reflecteren op wat er gebeurt en gebeurd is, en kunnen er nieuwe inzichten ontstaan.
Een time-out in de sport is zo’n reflectiemoment. Even op een afstand kijken naar wat er is gebeurd en wat er gaat gebeuren. Dit kan zeer effectief zijn, omdat spelers letterlijk opladen voor het vervolg van de wedstrijd.
En de andere kant van afhaken: tijdens de coronacrisis verlangden veel mensen naar ‘een betere tijd’. Een vorm van afhaken die juist veel energie kost.
De dynamiek van mentale stemmingen
Er is geen vaste volgorde in de dynamiek tussen de vier mentale stemmingen – een dynamiek die bij sommige mensen overigens te vergelijken is met die van een achtbaan. Afhakers kunnen met één opmerking uitgedaagd worden en uitgedaagde mensen kunnen in een split second volledig afhaken. Van dit principe maakt de sportcoach in zijn time-out gebruik. Hij is getraind om de mentale stemming in korte tijd te helpen veranderen. Dit kan alleen door de ander te spiegelen op de keuze in zijn stemming. Een sportcoach weet de juiste snaar te raken, zonder dat dit ten koste gaat van de relatie of de persoon.
Door mijn ervaringen in het bedrijfsleven realiseerde ik mij dat deze wijze van coachen niet alleen voor sportmomenten geldt. Ook de coachend leidinggevenden en hun medewerkers kennen deze stemmingswisselingen maar al te goed en zouden korte momenten met One Minute Coaching ten volle kunnen benutten. Uiteraard alleen als de ander zich coachable opstelt.
De vier communicatietechnieken van One Minute Coaching
Wat zegt de coach in die ene minuut? Waardoor heeft het impact? De finesses van One Minute Coaching leer je niet uit een boek, maar in de dagelijkse praktijk. Vier communicatietechnieken die je als manager of teamleider kunt inzetten om de mentale stemmingen te beïnvloeden, staan je ten dienste: complimenteren, inspireren, confronteren en provoceren. Meer niet. Je hebt ze alle vier weleens – bewust of onbewust – gebruikt.
- Complimenteren is het benoemen van de persoonlijke kwaliteiten van de ander. Bijvoorbeeld: ‘Wat ik sterk vind van jou, is jouw accuratesse. Daarmee pak je praktisch elke job foutloos op.’ Dit lijkt zo simpel – en toch zijn we geneigd vooral de goede resultaten van de ander te complimenteren en niet de persoonlijke kwaliteiten die daaraan ten grondslag liggen.
- Inspireren is naar de toekomst toe het vertrouwen en het geloof in het kunnen van de ander uitspreken: ‘Stel, we zijn twee maanden verder. Dan zie ik dat we als team kortere lijnen hebben met elkaar en sneller inspelen op de problemen die op ons afkomen.’ In je schets van de toekomst visualiseer je de omstandigheden van dat moment. Dit vereist enige lef, want je weet nooit voor honderd procent zeker dat het ook gaat lukken. Voor een coachend leidinggevende is het geloof in de mogelijkheden van de ander de basis.
- Confronteren is de ander een spiegel voorhouden; altijd met een positieve intentie. ‘Heb je in de gaten dat je de verantwoordelijkheid van dit onderwerp buiten jezelf legt?’ Het is een constatering waarmee je aan de ander teruggeeft wat je opmerkt. Andere zinnen die confronterend zijn, beginnen met: ‘Ik merk dat …’ Of: ‘Ik zie dat …’ Of: ‘Ik hoor je zeggen dat …’ De confrontatie houdt de ander een spiegel voor en verhoogt de bewustwording van het gedrag van dat moment. Het is niet bedoeld om de ander te kwetsen, wat vaak wordt gedacht.
- Provoceren is de ander uitdagen. De ander uit de tent lokken. Vaak gebeurt dit met humor of met een tegenstrijdige opmerking. Zo kun je een ambitieus iemand in zijn uitdaging coachen door te zeggen: ‘Dit gaat jou niet lukken, denk ik.’ En dat zeg je met een figuurlijke knipoog, omdat je weet dat de ander het echt wel kan, hoe dan ook.
Met One Minute Coaching stel je geen vragen. Hooguit retorische. Je blijft uit de inhoud en je wilt niet weten wat de oorzaak van de minder effectieve mindset is. Deze vorm van coaching is vooral bedoeld om de ander intrinsiek te motiveren de taak uit zichzelf op te pakken.
Bron: One minute coaching
Door: Victor Mion
