Incidentele non-verbale signalen zijn dus gebonden aan de context. Als het om onze gezichtsuitdrukkingen gaat, zien we in die incidentele signalen vaak allerlei emoties terug. De psychologie kent, naast andere indelingen, zeven basisemoties die we het meest in onze gesprekken tonen.
Non-verbaal uiten in het gezicht
Paul Ekman, emeritus hoogleraar psychologie, onderzocht in de jaren zestig van de vorige eeuw hoe wij deze emoties non-verbaal uiten in ons gezicht. Tegelijkertijd vroeg hij zich af of iedereen dit op dezelfde wijze doet. Met andere woorden: uiten we deze zeven basisemoties non-verbaal op een universele wijze?
Ekmans antwoord luidt ja. Ongeacht onze cultuur uiten we deze emoties non-verbaal op dezelfde manier. Korte tijd na publicatie van de uitkomsten kwam er kritiek op de onderzoekswijze. Kan een onderzoek in alleen de westerse (lees: Amerikaanse) context deze conclusie rechtvaardigen? Ekman trok zich deze kritiek aan en herhaalde zijn onderzoek in Nieuw-Guinea bij een bevolkingsgroep die nog niet in contact was gekomen met de toen bestaande communicatiemiddelen als tv en foto’s. Wat bleek? Deze mensen vertoonden de basisemoties op precies dezelfde non-verbale wijze.
Verband toch lastig
De kritiek op zijn onderzoek duurt echter tot op de dag van vandaag voort. Waarom? Omdat het verband tussen gezichtsuitdrukkingen en emoties lastiger ligt dan de wetenschappers in eerste instantie dachten. Laat staan dat deze uitdrukkingen universeel zijn. We kunnen eenzelfde emotie op meerdere wijzen in ons gezicht laten zien. Als je neefje bij het avondeten uitroept dat hij geen groenten lust, kan hij zijn weerzin tonen door zijn neus en bovenlip op te trekken, zoals Ekman aangeeft, maar je neefje kan ook zijn tong uitsteken. De emotie weerzin heeft dus meerdere verschijningsvormen in het gezicht.
Daarnaast blijkt dat we zelden één emotie ervaren bij een situatie. We tonen dan ook niet alleen die ene emotie op ons gezicht. We ervaren juist vaak meerdere emoties tegelijk of tonen razendsnel emoties achter elkaar. Moeten we bijvoorbeeld lachen bij candid-camerafilmpjes of voelen we de pijn van de pineuten bij de getoonde uitglijders? Ook is van belang dat we vaak wel dezelfde gezichtsbewegingen maken, maar dat de interpretatie daarvan per cultuur kan verschillen. In de paragraaf Cultuur, gender en leeftijd verderop in dit hoofdstuk ga ik daar dieper op in.
Connectie niet helemaal kapot relativeren
Dat wil niet zeggen dat we de connectie tussen het non-verbale signaal en de emotie helemaal moeten kapot relativeren. Met onze non-verbale signalen laten we regelmatig zien wat we vinden en voelen. Je kunt alleen geen zwart-witconclusies trekken. In de foto’s hiernaast zet ik de zeven basisemoties op een rij. Ik zie deze uitdrukkingen niet als universele non-verbale signalen, maar wel als veelgebruikte uitdrukkingen voor de betreffende emoties, want ik zie ze dagelijks om mij heen.
Tip! Leer de veelgebruikte non-verbale signalen van deze emoties uit je hoofd. Je komt ze regelmatig tegen in de gesprekken op je werk. Met deze kennis kun je de gesprekken die je voert beter duiden.
Zure maag
Lichaam en geest zijn verbonden. Er was een tijd waarin die constatering hoongelach opriep, maar die is gelukkig allang voorbij. In ons taalgebruik hoor je ook de link tussen lichaam en emoties terugkomen. Denk alleen maar aan ons befaamde buikgevoel en de schrik slaat ons om ons hart.
Er gaan veel plaatjes op internet rond waarop je ziet op welke plek in het lichaam emoties zich uiten. In de praktijk herkennen we dit vaak en de wetenschap vindt nu langzamerhand stukjes bewijs hiervoor. Zo toont de Italiaanse fysioloog Giuseppina Porciello in een wetenschappelijk experiment aan dat emoties als walging en angst daadwerkelijk verbonden zijn met een verhoogde zuurtegraad in de maag.
Zou onze maag zich daarom omdraaien bij angst?
Bron: Zo werkt non-verbale communicatie
Door: Daniëlle Regnerij
