Overal ter wereld is bloedverwantschap belangrijk en meer geïnstitutionaliseerd dan vriendschap. Een interessante vraag is of dat is ingegeven door biologie (nature) of cultuur (nurture). Waarschijnlijk allebei.
Er bestaat een evolutionaire, biologische logica om je eigen bloedverwanten te koesteren, voorrang te geven bij het vinden van voedsel en zorgen voor veiligheid, en samen mammoeten te vangen en sabeltandtijgers te verslaan. In het eerste studiejaar antropologie leer je verwantschapssystemen op te tekenen en het belang ervan te erkennen.
Andere waarde per cultuur
In verschillende culturen wordt een andere waarde toegekend aan verwantschappen. Zo tekenen we in Nederland, als je iemand vraagt om zijn of haar familie te tekenen, vaak niet verder terug dan grootouders en neven en nichten. Terwijl een kind uit Somalië de stamboom zó goed moet kennen dat het uiteindelijk in een groep met ‘vreemden’ altijd wel uitkomt op een verwantschap.
Somalische kinderen kunnen soms tot wel acht generaties terug de namen van hun voorouders opsommen. Dat is belangrijk, want als je geen verwanten bent, kan dat in Somalië leiden tot een gevecht of oorlogsverklaring, zelfs met een klasgenoot, omdat je wellicht van vijandige stammen afstamt.
En waar je in patriarchale culturen na je huwelijk als jong stel intrekt bij de familie van de man, of waar het naam- en erfrecht via de mannelijke lijn verloopt, zoals tot voor kort in de Nederlandse naamgeving, zijn er ook matriarchale culturen waarin de familielijn van de vrouwen richtinggevend is, zoals bij de vraag of een kind wel of niet Joods is.
Kibbelende antropologen
Antropologen kunnen lekker kibbelen over de vraag wat de sterkste verwantschapsband is binnen een systeem. Is dat de door een huwelijk bezegelde band tussen mannen en vrouwen die van twee vreemde families verwante subsytemen smeedt? Of die tussen ouders en kinderen waar de deels biologisch bepaalde loyaliteitsband zo sterk is? Wat gaat voor als het er echt op aankomt?
Er zijn antropologen die erop wijzen dat niet het man-vrouwhuwelijk de gang der dingen bepaalt, maar dat de relatie tussen broers veel wezenlijker is. In de gedachte van ‘the band of brothers’ zijn het de broers in een familie die land, bezit en vrouwen beheersen, uitruilen en uithuwelijken. Het man-vrouwhuwelijk en uithuwelijking van vrouwen is dan slechts een manier om de broederband te verstevigen.
In organisaties zien we soms metaforische verwantschapssystemen. In een gefuseerde organisatie zie je bijvoorbeeld een strijd tussen de ‘familie’ van de ene oude organisatie en de andere. Hoewel het hier gaat om geconstrueerde verwantschappen, kan het bijbehorende gedrag eruitzien alsof mensen een bloedverwantschap hebben; niet altijd rationeel en door dik en dun.
Doormijmeren thuis
Wat zijn voor jou kenmerken van een goede vriend of vriendin? Herken je je in het rijtje van Boeddha of in de wetten van Nietzsche, of heb jij heel andere criteria? Wat zijn voor jou het verschil en de overeenkomst tussen vriendschap en een relatie? Hoe ga jij vriendschappen aan en hoe maak je ze weer ‘uit’? Vind je het naarmate je ouder wordt moeilijker of makkelijker om vriendschappen aan te gaan? Gaat er voor jou niks boven familie, of zijn er vrienden bij wie je je eigenlijk meer thuis voelt? Stel dat een vriend van jou ziek is of problemen heeft, in welke mate wil je er dan voor hem of haar zijn?
Doormijmeren op je werk
Welke ‘verwantschapssystemen’ zijn er in de organisatie waar je werkt? Zijn er verschillende ‘bloedgroepen’ van mensen uit voorgaande organisaties? Of met een verschillende achtergrond? Binnen- en buitendienst? Gedragen die verschillende groepen medewerkers zich echt als verwanten, gaan ze soms irrationeel voor elkaar door het vuur? Als je een familiebedrijf bent, is er dan uitsluiting door de ‘echte familie’ ten opzichte van de ‘medewerkers van buiten’?
Collega’s en vriendschap … vind je dat een goed idee, omdat het fijn is dat je je werkomgeving deelt, of bewaar jij vriendschap liever voor buiten het werk?
- Danielle Braun is spreker op het Jaarcongres Verandermanagement 2025. Klik hier voor meer info en aanmelden >>>
Beluister de podcast: Da’s gek met Danielle Braun
Bron: Da’s Gek
Door: Danielle Braun
