‘Wat is jouw favoriete dier?’ Ze denkt even na. Zegt dan, met die spottende glimlach van haar die mij al volledig voor haar heeft gewonnen: ‘De goudvis.’ ‘De goudvis?!’ ‘Ja.’ Ik fluit tussen mijn tanden en lach.
‘In een alcoholoplossing van 3,1% verliest een goudvis binnen zes tot acht minuten zijn vermogen om rechtop te zwemmen.’ ‘Je liegt! Dat verzin je ter plekke.’ ‘Helemaal niet. Goudvissen zijn jarenlang gebruikt als proefdieren om de effecten van alcohol op het leervermogen te onderzoeken. Als je een goudvis een kunstje leert in licht alcoholisch water, dan blijkt hij dat kunstje in gewoon water te vergeten, terwijl hij het wel blijkt te kunnen herhalen als hij opnieuw dronken wordt gevoerd. Die proef hebben ze later bij mensen herhaald. En daar werkte het precies zo.’Ze kijkt me nog steeds ongelovig aan. ‘En wat voor kunstjes leerden ze die goudvis dan?’ ‘Door een eenvoudig doolhof zwemmen, bijvoorbeeld. Je gelooft me niet, maar het is echt waar.’
Dit las ik in de roman De Passievrucht (1999) van de veel te vroeg overleden Karel Glastra van Loon. Zou dit waar zijn, vroeg ik me af. Het was waar. Leervermogen wordt al heel lang op allerlei manieren onderzocht, maar dat wist ik toen nog niet. Het citaat verwijst naar het belang van de context waarin geleerd wordt. Dat die context in dit geval een licht alcoholisch roesje is, kan ik ook niet helpen. Kennis is altijd verbonden met de context waarin die verworven werd. Inmiddels weten we daar veel meer over en ook over de moeite die het kost om het geleerde in een nieuwe omgeving tevoorschijn te toveren.
Interview met Manon Ruijters over Professionele identiteit:
Schrijfproces
Mijn belangstelling voor leervraagstukken werd dus ruim vijftien jaar geleden gewekt. In die periode kruisten zowel Robert-Jan Simons als Manon Ruijters mijn pad, met alle gevolgen van dien, zoals meeschrijven aan de Canon van het leren. Er zijn mensen die dagelijks met de pen in de hand zitten, overdrachtelijk gesproken dan, maar voor iemand die dat niet doet, is het schrijven van een artikel een geweldige uitdaging. Je verdiept je in – voor jou – nieuwe literatuur, je zet je tanden in een thema, je komt nieuwe zienswijzen tegen, je leert nieuwe dingen, je dwingt jezelf alles goed op een rijtje te zetten en een samenhangende en vooral toegankelijke tekst te schrijven. Zo’n schrijfproces is verhelderend, louterend en lerend.
Concept
De opdracht was een concept en zijn grondlegger in de kern zuiver en goed te verwoorden en toe te lichten. Vanuit een persoonlijke fascinatie, maar zonder interpretaties van jezelf of anderen. Die zouden het zicht op de oorspronkelijke bedoelingen van de grondlegger maar belemmeren. Dat scherp geformuleerde uitgangspunt hield me bij de les. Het belang daarvan werd pas goed duidelijk toen de Canon van het leren in boekvorm verscheen. Het is voor mij de body of knowledge van leren geworden.
Canon van het leren
In de master waar ik opleider ben, is de Canon tot de basisliteratuur gaan behoren. Studenten die dreigen te verdwalen in de wirwar van publicaties over subthema’s rond leren en ontwikkelen kunnen met de Canon altijd terugkeren naar de kern en vervolgens weer een route uitstippelen. Overigens geldt dat laatste ook voor mezelf. Vandaar ook de vreugde die ik voelde toen Robert-Jan en Manon het idee voor een vervolg lanceerden. Er zijn nog veel grondleggers met interessante concepten die een artikel in de Canon verdienen.
Ik wil maar zeggen, voor wie dit leest en nog aarzelt: bekijk de lijst met concepten en grondleggers die nog ‘open staan’ op de site Canon van het leren en laat je verleiden!
Rika Schut (zie foto), opleider en adviseur bij het Centrum voor Nascholing/Hogeschool van Amsterdam, en opleider en coördinator bij de master Professioneel Meesterschap; richt zich daarnaast op ontwerp en implementatie van innovatieve leertrajecten.
