In vertrouwen data delen dankzij een ‘zachte’ infrastructuur

Er is steeds meer aandacht voor data en de manier waarop daarmee wordt omgegaan: “Wij moeten greep krijgen op onze eigen data”(Het Financieele Dagblad, november 2019), “Microsoft belooft meer openheid rond datadeling na druk van Justitie” (NU.nl, november 2019), “Het delen van betaaldata is ons nog een stap te ver” (Het Financieele Dagblad, november 2019). Jarenlang hebben consumenten data weggegeven voor een habbekrats, maar inmiddels zijn er zorgen over privacy. Ook is er steeds minder vertrouwen in organisaties, omdat zij geld verdienen aan het bezit van data terwijl de consument met lege handen achterblijft. Het is belangrijk om het vertrouwen te herstellen, zodat consumenten ongeremd hun data willen delen. Data is namelijk nodig voor het uitvoeren van een digitale transactie en transacties vormen de motor van onze economie. Aan bedrijven en overheden de taak om deze uitdaging met beide handen aan te grijpen, zodat de motor van onze economie weer op volle toeren kan draaien.

De waarde van data

Eerst even wat meer over data. Waar komt het vandaan en waarom is het zo waardevol? We versturen dagelijks tientallen e-mails, voeren meerdere transacties uit en delen massaal data met anderen. Dit noemen we ook wel een digitale interactie: een uitwisseling in het digitale domein. Deze interacties krijgen steeds vaker de kenmerken van een transactie. Een uniek kenmerk hiervan is dat ze data, in de vorm van persoonsgegevens, nodig hebben om plaats te kunnen vinden. Hiermee wordt namelijk het nodige vertrouwen gewaarborgd. Bij iedere transactie ontstaat ook weer nieuwe data. Vroeger was dit een bijvangst bij transacties, maar tegenwoordig is data zoveel waard dat het op zichzelf een ruilmiddel vormt.

Het belang van vertrouwen

Tot zover lijkt er geen vuiltje aan de lucht, maar niets is minder waar. Een groot deel van alle beschikbare data is namelijk in handen van bedrijven als Google, Facebook en Amazon. Niet alleen deze grote namen, maar ook kleinere organisaties verdienen geld aan het bezit van data. Hoewel we het zelf ooit gratis hebben weggegeven door bijvoorbeeld een vinkje te zetten, bestaat er toch een soort ongemak dat andere partijen hier geld mee verdienen. Consumenten hebben bovendien geen controle over wie er beschikking heeft tot hun gegevens en wat deze partijen hiermee doen. Er is dus totaal geen balans in de mate waarin organisaties en consumenten geld verdienen aan data; er is sprake van een scheve ‘data benefit balance’. Het wantrouwen bij consumenten neemt toe waardoor ze steeds kritischer zijn met wie ze welke data delen. Als we willen dat consumenten meer data gaan delen zodat onze economie kan groeien, dan moet het vertrouwensprobleem worden opgelost.

Meer controle over data

Het herstellen van het vertrouwen én de data benefit balance is de manier om ervoor te zorgen dat consumenten meer bereid zijn om data te delen. Door wetgeving als de General Data Protection Regulation (GDPR) en de Payment Service Directive 2 (PSD2) is de eerste stap al gezet, maar dit is nog niet genoeg. De volgende stap is om consumenten meer controle te geven over hun data dankzij datasoevereiniteit. Hierbij worden de rollen eigenlijk omgedraaid. In plaats van dat je data weggeeft aan een derde partij, verleen je deze partij toegang tot je data en blijft de consument zelf in controle. Hierbij is het belangrijk dat consumenten de juiste tools in handen hebben om te bepalen wie ze toegang geven tot hun data, voor hoe lang én wat deze partij met de data mag doen. Doordat de controle bij de consument komt te liggen, wordt het vertrouwen hersteld. Daarnaast is de data benefit balance niet meer scheef doordat niet alleen organisaties, maar ook consumenten profiteren van de voordelen van het bezit van data.

Data delen via ‘zachte’ infrastructuur

Om hier te komen, moet er een infrastructuur worden ontwikkeld waarmee consumenten data kunnen controleren en beheren. Hierdoor is het mogelijk om data uit te wisselen tussen partijen, zonder dat een partij eigenaar wordt van de data. We willen dit een ‘zachte’ infrastructuur noemen, omdat het geen nieuwe fysieke infrastructuur vereist, maar afspraken over bijvoorbeeld technische, juridische en organisatorische zaken. Hiervoor is het belangrijk dat er een publiek-private samenwerking komt waarin organisaties en overheden samenwerken en iedereen zijn verantwoordelijkheid neemt. Net zoals er samen wordt gewerkt aan het wegennetwerk en het spoornetwerk; infrastructuren die open zijn voor iedereen. Data delen doen we immers elke dag, net als reizen met de auto of de trein. Door: Mariane ter Veen Director Data Sharing bij INNOPAY