Een pruik opdoen en een stemmetje opzetten is nog geen garantie dat het leuk wordt. Laat staan grappig. Als je baas grappend tegen je zegt: ‘Ga eens koffie halen.’ (‘Ja, je moet hem kennen, hij bedoelt het niet zo.’) Is dit dan een grap? Of moet je gewoon koffie gaan halen? Vaak zeggen mensen: ‘Dat was niet grappig.’ Maar dan blijkt er achteraf helemaal geen grap te zijn geweest. Wanneer is iets eigenlijk een grap?
- ‘Ga eens koffie halen’ is een opdracht, geen grap.
- Ergens commentaar op hebben, is ook geen grap.
- Een mening hebben, is ook geen grap.
- Een belediging is ook geen grap.
- Überhaupt iets zeggen, is wat anders dan een grap.
Een voorbeeld:
A: Ik heb al een jaar geen seks gehad.
B: Celibaat?
A: Nee, huwelijk.
De kortsluiting tussen de echte realiteit (celibaat) en de komische realiteit (huwelijk) is de grap. Twee werelden die je op elkaar legt. Een grap is een format dat bestaat uit een setup en een punchline.
Een verhaal is geen grap
Een verhaaltje is dus geen grap. De setup zorgt voor spanning en de punchline voor ontlading, zegt de Amerikaanse filmmaker en comedian Matt Ruby hierover.
Nog een voorbeeld, uit de televisiequiz Eén tegen 100:
Caroline Tensen (tegen kandidaat): Wat ga je met dat geld doen?
Kandidaat: De operatie van mijn vrouw betalen.
Caroline: Waar moet je vrouw aan geopereerd worden?
Kandidaat: Nou, mijn vrouw heeft een gat in haar hand en dat moet worden dichtgemaakt.
Spanning creëren
Zelf gebruik ik de termen ‘setup’ en ‘punchline’ niet veel. Ik wil humor graag wat minder technisch benaderen en meer gevoelsmatig. Het gaat om spanning breken en spanning creëren. Een grap is voor mij een zorgvuldig opgebouwde constructie met aan het einde een soort kortsluiting, omdat er iets niet klopt. Je hersenen krijgen kortsluiting en als reactie moet je lachen. Dus dan is dit de opbouw:
- Setup – setting/inleiding/situatie/statement.
- Punchline – twist/draai/clou/kortsluiting.
‘Humor is de kortsluiting van gedachten.’
Godfried Bomans
Anders uitgelegd:
- Setup – vertel over een gemeenschappelijk probleem, vaak een cliché.
- Punchline – verzin een onverwacht eind of verrassing.
Je verbuigt de werkelijkheid waarbij het de uitdaging is om te leren hoe je (1) iets waars zegt (realistisch) terwijl je (2) liegt (overdrijft). Realisme is de setup en overdrijving de grap. Het gaat van zin naar onzin. Het eerste gedeelte is mogelijk of voorstelbaar en het tweede gedeelte is onvoorstelbaar of zelfs onmogelijk.
Je kunt het ook zeggen zoals Youp van ’t Hek. Hij zegt dat een grap een goede redactie behoeft. Om zeker te zijn dat het publiek je kan volgen, moet je eerst vertellen waar je grap over gaat (1) en dan de grap maken (2).
Als iemand zegt dat hij iets niet grappig vond, kijk dan nog eens goed naar de ‘grap’. Wás er wel een grap? Dus wás er wel een twist, een punchline, een clou of een draai? Was er wel sprake van ontlading of kortsluiting?
Intentie van de grap
Tot slot mag je overal grappen over maken, zolang je intentie goed is. Het gaat niet om het onderwerp maar om de bedoeling (target) van je grap. Als je iemand wilt kleineren, beledigen of manipuleren met je grap, is je intentie verkeerd. Onder het mom van ‘het was maar een grapje’ kun je humor flink misbruiken. Zoals je een mes kunt misbruiken, kun je humor ook misbruiken. Net zoals schelden een verkeerde manier is van communiceren. In het boek Impact maken met humor laat ik je zien wat ‘goede’ intenties zijn voor het maken van grappen. En dat zijn er ontiegelijk veel.
Beluister de Boom Management Podcast: Impact maken met humor met Malinca Verwiel
Bron: Impact maken met humor
Door: Malinca Verwiel
