Beste Jaap,
Van Marijke Spanjersberg leerde ik dat systemen een ondergrens nodig hebben. Die ondergrens gaat over wat nog ok is, wat je met elkaar nog acceptabel vindt. Het is de vanzelfsprekende (en vaak onbewuste) grens waar je niet onder gaat. Waarvan je weet dat dat sociaal niet meer ok is. Doe je dat wel, dan wordt dat niet getolereerd.
De vergelijking die ik nu ga maken, gaat theoretisch niet helemaal op, maar wat mij betreft ethisch wel. Ik zie onze maatschappelijke ondergrens verbrokkelen, alleen maar omdat we bezig zijn te voorkomen dat er aan de bovenkant van de samenleving verlies gevoeld wordt. Gegijzeld door een klein aantal schreeuwers die nogal wat te verliezen hebben, heeft de overheid de ondergrens verwaarloosd en de effecten ervan worden steeds schrijnender zichtbaar.
We hebben een stikstofprobleem en we gaan met zijn allen (letterlijk) door het ijs als we niks doen, maar waar vooral aandacht voor lijkt te zijn, is de zorg dat het de gevestigden raakt. Als de dood dat het de agro-industrie zeer gaat doen. Als de dood dat ongemakkelijke maatregelen electoraal verlies opleveren. Landsbelang verliest het van partijbelang.
De inflatie is torenhoog, het gas is duur, en de armoede die erdoor ontstaat schokkend. Toen de benzine duur werd, compenseerden we met een verlaging van de accijns voor iedereen in plaats van voor de minst-draagkrachtigen. Het lukt dit jaar sowieso niet meer nog wat te compenseren voor de laagste inkomens.
We zijn als land schathemeltjerijk, maar stel je voor dat mensen daarop moeten inleveren.
Ondertussen slapen er 200, oh nee 300, oh nee 700 (!) vluchtelingen onder mensonterende omstandigheden buiten en werkt Artsen zonder grenzen binnen onze grenzen. De VVD komt per omgaande met een campagne waarin ze de situatie framen als een asielcrisis om in een adem instroommaatregelen te bepleiten. Terwijl we niet zozeer te maken hebben met een crisis maar met effecten van gericht beleid.
Steeds vaker is het juist de politiek die zichzelf legitimeert om de sociale ondergrens niet meer te respecteren. Steeds vanzelfsprekender wordt geaccepteerd dat de have-nots nu eenmaal pech hebben in deze harde tijden. Regeringspartijen praten het verlies van onze maatschappelijke ondergrens goed met redeneringen over de middeninkomens.
Wat mij betreft is dat een soort systemische doel-middelverschuiving. Zo’n overheid wil ik niet. De overheid als institutie hoort de hoeder te zijn van onze ondergrens, niet de belangenbehartiger van onze maatschappelijke bovenlaag. Als hoeder van die ondergrens sta je voor wat daarin voor ons als maatschappij belangrijk is. Als hoeder bescherm je zwakkeren, maak je een goed vangnet, en zorg je dat je Nederland leuker, prettiger en rechtvaardiger wordt voor iedereen.
Mag ik daar acute aandacht voor van onze regering? Want een verbrokkelde sociale ondergrens betekent verbrokkeling van de samenhang van onze maatschappij en daarmee van de kwaliteit van leven voor iedereen. En dan hebben we niks meer.
Groet, Leike
Veranderkundigen Leike van Oss en Jaap van ’t Hek schreven samen veel boeken over verandermanagement en veranderkunde. Daarnaast schrijven ze elkaar brieven. Hun nieuwste boek is: Onmacht >>>
