De overgang is nog altijd een onderwerp waar op de werkvloer weinig over wordt gesproken, terwijl de impact ervan op vrouwen én hun werkomgeving groot kan zijn. Het verhaal van Loes laat zien hoe lichamelijke en mentale klachten, onbegrip en hoge werkdruk elkaar kunnen versterken. Soms met ingrijpende gevolgen voor werkplezier en loopbaan. Marieke Schurink pleit in haar boek Menotransformatie voor meer bewustwording, openheid en compassie, zodat vrouwen in de overgang zich gesteund voelen in plaats van beoordeeld.
Loes slaapt al een tijdje minder goed. Ze heeft huilbuien, is prikkelbaarder en heeft last van toenemende spanningsklachten. De ontspanningsoefeningen en de wandelingen die ze altijd trouw doet, helpen niet meer tegen de klachten. Ze voelt dat de werkdruk en de voortdurende veranderingen een steeds grotere impact op haar hebben. Op pogingen om haar gevoel op het werk te ventileren wordt niet goed gereageerd. Op een dag voert Loes een pittig verzuimgesprek met een van haar medewerkers en na afloop van dat gesprek stort ze in. Dat is het moment waarop ze besluit afscheid te nemen van haar baan als manager in de zorg.
‘Zeik niet zo, het gaat vanzelf weer over.’ Deze woorden kreeg Loes te horen van haar leidinggevende, als reactie op haar poging om uit te leggen waar ze doorheen ging. Ze voelde zich geminimaliseerd op haar werk en dat heeft gevolgen gehad voor haar carrière. Loes heeft jarenlang met plezier als manager gewerkt bij een grote zorgorganisatie. De werkdruk en de voortdurende wisselingen in het werk waren er altijd, maar werden tijdens de overgang steeds minder goed hanteerbaar. De minimale verbinding en afwezige ondersteuning vanuit de organisatie hebben mede bijgedragen aan haar keuze om de zorg te verlaten. Inmiddels werkt ze als leidinggevende voor een kleinere welzijnsorganisatie waar ze minder druk ervaart en meer steun en verbinding voelt. Loes heeft inmiddels haar draai opnieuw gevonden en voelt zich weer van betekenis in haar werk en leidt met plezier haar team. Eind goed al goed. Maar dat was de afgelopen jaren wel anders.
Overgangsklachten kunnen je onderuit halen
Overgangsklachten kunnen je onderuit halen. Huilbuien en ook woede-uitbarstingen komen doorgaans onaangekondigd opzetten. Het overvalt vrouwen. Het niet in control zijn van je eigen emoties, maakt dat vrouwen zich kwetsbaar kunnen voelen. Hoe zou jij je voelen als je ineens uit je slof schiet naar een collega, zonder aanleiding? De meeste vrouwen voelen zich na afloop uitgeput en het is vooral de schaamte voor hun eigen gedrag waar ze mee blijven zitten. Met lood in je schoenen de volgende dag je excuses aanbieden. Of die betreffende collega gaan ontwijken. Met je eigen gedrag geconfronteerd worden is niet makkelijk. Zeker als dit vaker gebeurt. Meestal is een huilbui gemakkelijker te accepteren, maar als dit vaker gebeurt en met grote uithalen gepaard gaat, kan ook dat bijzonder ongemakkelijk voelen.
Dit alles is het gevolg van het afnemen van de vrouwelijke geslachtshormonen in de hersenen, de stofjes die ons blij maken en kalmerend werken. Het is alsof de knopjes van de afstandsbediening haperen o Het is alsof de knopjes van de afstandsbediening haperen of niet meer zo snel reageren. Even de batterijen vervangen is helaas niet zo eenvoudig, je zult een tijdje met extra aandacht de afstandsbediening met de bijbehorende onvoorspelbare kuren moeten bedienen.
In zo’n situatie is een goed gesprek op de werkvloer het minste wat je als leidinggevende of HR-specialist kunt faciliteren. Het is kwetsend om ervan uit te gaan dat iemand zich aanstelt. Daarbij kun je nooit voelen en ervaren wat een ander vanbinnen voelt. Het verhaal van Loes staat niet op zichzelf.
Lastig?
Helaas hoor ik maar al te vaak dat vrouwen niet serieus worden genomen. Of nog erger, dat vrouwen van een bepaalde leeftijd lastig zijn om mee te werken. Deze geluiden werden onder meer bevestigd door een jurist die mij benaderde en vroeg om tekst en uitleg, om juist deze groep vrouwen beter te kunnen beschermen op de werkvloer. De jurist had het meerdere malen meegemaakt dat een mannelijke leidinggevende het verzoek had ingediend tot het ontslaan van ‘die lastige vrouwen in de overgang’. Iemand die spontaan in huilen uitbarst, vaker een weerwoord geeft of juist in zichzelf keert kan als lastig worden ervaren.
Ik hoop van harte dat er, na het lezen van deze woorden, meer compassie ontstaat voor de situatie waar vrouwen zich in kunnen bevinden. Het advies luidt: geef deze vrouwelijke medewerker een beetje ruimte, ga het gesprek aan, kijk waar je kunt faciliteren en maak het vooral niet persoonlijk!
Aan vrouwen wil ik kwijt: bewaak beter je grenzen, communiceer met je omgeving en blijf lief voor jezelf. Zorg dat die emmer niet overloopt want vaak ontstaat er meer ongemak en instabiliteit als je over je grenzen heengaat. Te veel (en vooral chronische) stress is een katalysator voor nog meer klachten. Eerder stoppen, vaker tussendoor rust nemen of een wandelingetje maken en wees alsjeblieft niet zo streng voor jezelf. Dat scheelt een hoop.
Een andere werkomgeving kan uitkomst bieden
Wat volgt is het verhaal van een vrouw die kampt met forse klachten en eerder in haar werk is uitgevallen. Ze koos ervoor om onder haar niveau te gaan werken, ze is psycholoog en werkt nu als welzijnswerker. Dit was voor haar dé manier om in het arbeidsproces te kunnen blijven. Het is een baan die ze vrij makkelijk aankan. Ze werkt bewust zeven uur per dag in plaats van acht uur, zodat ze wat meer ruimte heeft om haar overgangsklachten op te vangen.
‘Ik heb geleerd dat ik de balans heel goed in de gaten moet houden. Gezond eten en regelmatig sporten. Mijn hele week is erop ingericht dat ik mijn overgangsklachten goed kan managen. Onvoorspelbaarheid, een extra spatje stress en dan komen de klachten direct opzetten. Tuurlijk wil ik ook vaker naar het theater of misschien wel een boek schrijven en meer uitdaging in het werk. Soms vliegt het me aan en voel ik dat ik meer voor de organisatie kan betekenen. Maar ik moet het accepteren zoals het is en ik moet vooral niet te ver vooruit kijken. Toen ik net in de overgang was, dacht ik dat ik na een jaar wel weer uit kon gaan met vriendinnen. Nu heb ik geen verwachtingen meer, dat werkt beter.’
Mentale klachten
Veel vrouwen starten de overgang met mentale klachten, waaronder rusteloosheid, angst, somberheid en depressie. Zo vertelde Yfke me in een interview dat ze lange tijd depressief is geweest zonder te weten waar haar klachten vandaan kwamen.
‘Ik snapte niet waarom ik depressief was. Mijn behandelaars spraken nooit over de mogelijke impact van hormoonschommelingen. Ik heb eenmaal geopperd of het de “hormonen” konden zijn, maar dat is helaas niet serieus genomen. Wat had ik graag eerder geweten dat de overgang kan leiden tot een depressie.’
Het is goed om te weten dat als je tijdens je zwangerschap te maken hebt gehad met stemmingsklachten of een (postnatale) depressie, deze klachten terug kunnen komen in de menofase. Stemmingsveranderingen behoren tot een van de aanwijzingen dat je hormonen en je brein een transitie doormaken (Mosconi, 2024). Overigens is het zo dat elke hormonale verandering kan leiden tot hersensymptomen. Veel zwangere vrouwen zullen de geheugen- en/of concentratieproblemen herkennen en voelen zich emotioneel onstabieler.
Gevoeliger
Door de hormonale verandering kun je gevoeliger zijn dan dat je van jezelf gewend bent. Dat betekent letterlijk gevoeliger voor geluid en licht. Je huid kan gevoeliger zijn. Die opmerking van je collega of die kritische blik van je partner valt anders. Veel vrouwen vinden werken in een kantoortuin of drukke werkomgeving lastig. Het is lastiger om je af te sluiten, alsof die beschermende filter niet meer zo goed functioneert. De coronaperiode kwam voor veel vrouwen in de menofase heel goed uit. Thuiswerken en je eigen tijd kunnen indelen werd als zeer welkom ervaren. Maar ook de rust thuis. Niet meer afgeleid worden door je omgeving.
De afgelopen jaren sprak ik diverse docenten die vanwege de vele prikkels op school van baan zijn veranderd. Ook het werken in een drukke omgeving is een risico tot overprikkeling en kan leiden tot uitval en verloop. Het is belangrijk om je daar als werknemer, maar ook als werkgever bewust van te zijn. Probeer de overprikkeling voor te zijn: gebruik bijvoorbeeld een koptelefoon of zoek een rustiger plekje. Faciliteer dit als werkgever door één of meerdere stilteruimtes op kantoor in te richten. Nodig elkaar uit voor een gesprek en verken de mogelijkheden. De oplossing is vaak dichterbij dan op voorhand gedacht.
Bron: Menotransformatie
Door: Marieke Schurink
