Blockchain in de zorg

In het kader van het project Agenda voor de toekomst interviewde Jaap Jan Brouwer van Koplopers in de Zorg Frans Kempen, verantwoordelijk voor de ontwikkeling van blockchaintoepassingen voor supply chain management bij IBM Netherlands. Onderwerp van gesprek zijn de mogelijkheden voor blockchain in de zorg.

Blockchain is een haast magisch woord dat tegenwoordig te pas en te onpas wordt gebruikt. Maar wat is blockchain precies en wat kunnen we er mee? Er zijn zeer veel omschrijvingen van blockchain, wij sluiten aan bij die van Wikipedia: Een blockchain (Nederlands: blokketen) is een systeem dat gebruikt kan worden om gegevens vast te leggen. Dit kunnen bijvoorbeeld overschrijvingen zijn zoals die bij een reguliere bank mogelijk zijn, maar kan ook eigendomsaktes, afspraken, persoonlijke berichten of andere gegevens bevatten. Het bijzondere aan de blockchain is dat dit mogelijk is zonder centrale autoriteit. Daardoor voorkom je het vervalsen van de gegevens doordat via een centraal punt iemand toegang weet te krijgen tot het systeem.

Lees ook: De toekomst voorspellen met de blockchain

Blockchainplatform

Op zijn eenvoudigst is blockchain te omschrijven als een platform dat je boven alle andere automatiseringssystemen kan hangen en dat selectief informatie uit die systemen ‘opzuigt’. Dat kan informatie uit bijvoorbeeld SAP-toepassingen zijn, maar ook PDF’s, word-documenten en foto’s. Het kan informatie zijn die noodzakelijk is om een goede diagnose te stellen (resultaten röntgen- of MRI-onderzoek, labonderzoek) en het kan informatie zijn over de (voortgang van de) therapie (medicatie et cetera). En niet onbelangrijk: je hoeft je eigen automatiseringssystemen niet aan te passen, de overdracht van informatie geschiedt via een zogenaamde API, een ‘Applicatie Program Interface’. Dit is als het ware een poort waardoor van tevoren overeengekomen informatie stroomt. Er zijn al heel veel API’s ontwikkeld in de afgelopen jaren voor de verschillende automatiseringssystemen maar ook voor bijvoorbeeld Excel en Word, dus het is min of meer ‘click & go’.

Zorgpad

De blockchain kan dus op deze wijze heel nauwkeurig het zorgpad van de cliënt binnen en tussen organisaties volgen. In een wereld die snel aan het veranderen is, van een in kolommen georganiseerde wereld naar een wereld van netwerken, zorgt de blockchain voor de connectie. En niet onbelangrijk: iedereen kan in zijn kolommen blijven werken, de informatie die men genereert, wordt tussen en over kolommen gecombineerd door de blockchain.

De blockchain kan dus op deze wijze heel nauwkeurig het zorgpad van de cliënt binnen en tussen organisaties volgen.

Om de blockchain te vullen, verbindt men de relevante informatie van verschillende onderdelen van het zorgproces (huisarts, eerste hulp, diagnostiek, ziekenhuislaboratorium, dermatoloog, neuroloog et cetera) met elkaar zodat er een actueel beeld van de patiënt ontstaat. Nu is die hoeveelheid informatie bij jongeren en volwassenen nog te overzien, maar ouderen van met name boven de 75 jaar kunnen een complexe problematiek hebben: men heeft bijvoorbeeld een lichte vorm van diabetes, huidkanker, een nieuwe heup gehad en beginnende Parkinson. Dergelijke combinaties en vele varianten zullen steeds meer voorkomen. Ook in de jeugdzorg bijvoorbeeld is vaak sprake van diverse problematiek. Dan is het volgen van de cliënt van groot belang en wil men te allen tijde real time kunnen beschikken over de meest actuele informatie.

‘Smart contract’

Verbindingen maakt men met behulp van de zogenaamde ‘use case’ – het zorgproces – langs te lopen en telkens aan te geven wie welke informatie moet krijgen. De overeengekomen informatie wordt dan in een zogenoemd smart contract vastgelegd. We kennen daarbij twee modaliteiten:

• informatie die per definitie meteen wordt doorgegeven: als dit, dan dat;
• informatie waarbij bijvoorbeeld eerst de specialist een controle moet uitvoeren.

Interessant is ook dat data uit ‘wearables’ meteen kunnen worden opgenomen in de blockchain zodat het geheel een dynamische database wordt. Uiteindelijk ontstaat er een soort informatiematrix met daarin de personen/instellingen aan de ene kant en de informatie aan de andere kant.

Blockchain en privacy

Ten aanzien van de privacywetgeving kunnen makkelijk afspraken worden gemaakt met patiënten over het delen van informatie: de patiënt kan expliciet toestemming geven aan de verschillende bij de informatieoverdracht aangesloten instellingen (artikel 6 lid 1 onder a AVG). Los daarvan geldt dat alle voor het uitvoeren van de zorgovereenkomst noodzakelijke informatie mag worden verwerkt, gedeeld, et cetera (artikel 6 lid 1 onder b AVG). In noodsituaties kan informatie sowieso worden gedeeld ,mits in het belang van de patiënt (artikel 6 lid 1 onder d). Hier is dus geen enkele belemmering te vinden en hoeft men geen ingewikkelde bureaucratische procedures van stal halen.

Blockchain en supply chain management

De blockchain maakt ook supply chain management mogelijk. Supply chain management is het afstemmen van de processen en samenwerking binnen het gehele zorgproces tussen de verschillende partners, met als doel alle partijen efficiënter en effectiever te laten werken. Het denken over de zorg in termen van supply chain is nog weinig ontwikkeld, laat staan dat er sprake is van een bewuste aansturing van de gehele keten. Dat komt o.a. tot uiting in allerlei wachttijden voor patiënten: de patiënten zijn in feite ‘halffabrikaten’ die ergens halverwege het productieproces zijn blijven steken. De blockchain overziet het gehele productieproces (lees: zorgpad) en laat zien waar hoeveel en van welke soort patiënten zich bevinden en waar en wanneer deze door het zorgproces zullen stromen. Dat maakt (bij)sturen van het gehele proces mogelijk, zorgt er voor dat zorgorganisatie effectiever en efficiënter gaan werken en vergroot de kwaliteit van zorg – zeker in de ogen van patiënten die minder last van wachttijden zullen hebben.

Lees ook: 3 mythes over machine learning in de zorg

Kenmerken blockchain

• Blockchain reduceert frictie: informatie die zich binnen kolommen bevindt en losse informatie in handen van een enkele eigenaar, kunnen worden gecombineerd tot één overzicht van de lifetime health history van een patiënt, inclusief alle documenten.
• De gezondheidsgegevens kunnen real time worden gedeeld met geautoriseerde mensen waarvan de patiënt zelf de omvang kan bepalen en waarbij de gebruikers verschillende typen identificatiesystemen kunnen gebruiken om toegang te krijgen tot de informatie.
• Een tijdsregistratie legt elke gebeurtenis of transactie vast en wordt onderdeel van het vaste dossier, waarmee niet kan worden geknoeid als het feit eenmaal is vastgelegd.
• Privacy is vergroot met zero-knowledge-proof algorithms: dit zorgt voor anonimisering van persoonlijke gegevens voor onderzoek en van de bron; de onderzoeker ziet alleen die gegevens die nodig zijn voor onderzoek en weet waar ze vandaan komen.
• Men kan het systeem als een geheel auditen en real time aan de hand van de informatie uit de blockchain zien wanneer wat is gebeurd.

Aanpak

De ervaring leert dat er twee benaderingen succesvol zijn:

• met een kleine groep sleutelspelers een eerste begin maken: er is dan meestal snel overeenstemming te bereiken en kan men stappen zetten;
• clinical trials: het betreft een goed af te bakenen groep, min of meer los van het zorgproces.

Kortom, blockchain zal het delen van informatie een stuk makkelijker en dynamischer maken. Het zal leiden tot een beter overzicht van de ziektegeschiedenis van de patiënt, de samenhang en afstemmingsbehoefte beter weergeven en voor de patiënt een helder beeld geven waar hij of zij op een gegeven moment staat. Ook als evaluatie-instrument biedt de blockchain veel mogelijkheden om de zorg voor de individuele patiënt, de zorg in zijn algemeenheid en de wijze van organiseren te verbeteren. Dat is het goede nieuws, maar de impact van blockchain in de zorg is moeilijk te voorspellen. De technologie is nog niet rijp en biedt geen panacee voor de grote informatiseringsvraagstukken in de zorg. Blockchain biedt wel mogelijkheden om op een efficiëntere manier om te gaan met toepassingen op het gebied van identificatie, toestemming voor uitwisseling van gegevens en coördinatie van gegevensuitwisseling. De zorg hoeft niet af te wachten, maar kan tijd en middelen investeren in het experimenteren met specifieke toepassingen. Een eenvoudige eerste stap is het starten met een kleine ‘Proof of Concept’ met twee tot drie gerelateerde zorgpartijen en een selectie aan patiënten. Heeft u interesse neem dan contact op met Jaap Jan Brouwer van Koplopers in de Zorg, te bereiken via secretariaat@koplopersindezorg.nl.